Soldaat Sikke Hiemstra

Vandaag verscheen het allerlaatste onderdeel op de website Soldaat Sikke Hiemstra, over de naoorlogse ervaringen van de familie Hiemstra. Dit onderdeel verschijnt precies 86 jaar na het begin van de mobilisatie en 1 jaar na de start van dit project. Toen ik (Lars) in 2016-2017 het dagboek van Sikke in handen kreeg, wist ik dat ik hier iets mee wilde doen. Het dagboek was lastig te lezen, waardoor ik zijn tekst goed op papier wilde zetten. Tijdens het transcriberen van zijn dagboek ontdekte ik dat Sikke aanspraak maakte op het Mobilisatie-Oorlogskruis (MOK). Helaas kon hij dit zelf niet meer in ontvangst nemen, aangezien hij in 1997 overleed. Desondanks kon het MOK ook postuum worden aangevraagd door nabestaanden in de eerste (kinderen) en tweede (kleinkinderen) graad. In 2023 heeft het ministerie van Defensie de aanvraag goedgekeurd en ontving Sikke postuum het MOK voor zijn inzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Toen ik klaar was met het transcriberen van Sikke’s dagboek, wist ik dat ik er meer mee wilde doen. Op 28 augustus 2024, precies 85 jaar na de start van de mobilisatie, besloot ik daarom een website te starten: Soldaat Sikke Hiemstra. Vervolgens publiceerde ik dagelijks fragmenten uit het dagboek van mijn overgrootvader op de website, Facebook en Instagram. Dit deed ik vanaf 28 augustus 2024 tot en met 31 mei 2025. Ik heb in totaal 278 dagen aan dagboekfragmenten op drie verschillende platforms geplaatst, inclusief een Engelse vertaling daarvan. Helaas had ik de website, Facebookpagina en Instagram niet handig had geprogrammeerd, waardoor ik alle berichten handmatig heb geplaatst. Desalniettemin verschenen er gewoon dagelijks dagboekfragmenten, zelfs als ik ziek was of op vakantie ging. Na afloop van het dagelijks delen van de dagboekfragmenten schreef ik ook nog drie artikelen onder het kopje ‘Sikke en de oorlog’. Deze artikelen gingen over: Sikke’s mobilisatietijd (gepubliceerd op 25 juni), Sikke’s familie tijdens de oorlog (gepubliceerd op 15 juli), Sikke’s familie na de oorlog (gepubliceerd op 28 augustus). Verder publiceerde ik iedere maand op de 28ste een artikel op de website. Zo groeide dit project uit tot meer dan alleen een website. Het werd een doorlopend historisch familieproject.

Ik had nooit verwacht dat het project zo zou verlopen. Dankzij dit project ben ik veel nieuwe dingen te weten gekomen. Ik heb bijvoorbeeld meer geleerd over de Nederlandse mobilisatie van 1939-1940. Tevens heb ik ook meer geleerd over wat Sikke tijdens de mobilisatie heeft meegemaakt. Ook ontdekte ik wat Sikke’s familie heeft doorgemaakt tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Ik wist bijvoorbeeld niet dat Sikke’s vader gevangen heeft gezeten in Port Natal of dat Sikke’s broer dwangarbeider is geweest in Nazi-Duitsland. Daarnaast heb ik meer inzicht gekregen in de militaire geschiedenis van mijn directe familie (overgrootvader, grootvader en vader). Zo kwam ik erachter dat mijn grootvader bij de reserves van de Koninklijke Marine heeft gediend en gestationeerd is geweest op het vliegdekschip Hr. Ms. Doorman. Daarnaast ontdekte ik dat mijn vader heeft deelgenomen aan de NAVO-oefening Operation Free Lion. De informatie voor dit project is verzameld door middel van bronnenonderzoek (zowel primair als secundair), het opvragen van documenten bij instanties en interviews met familieleden (oral history).

Het project heeft ook veel aandacht gekregen van geïnteresseerden, media en (lokale) historische verenigingen, zoals van OnsWestFriesland, GooiseMerenNieuws, Omroep Friesland, de Stellingen van Amsterdam, 44 Pantserinfanteriebataljon, Kerkblad van Schoorl-Groet-Camp, Dorpspraat (bladzijde 18), Comité 40-45 Hoorn, en binnenkort wordt er ook aandacht besteed aan dit project in de magazine Monumentaal Historisch Muiderberg. Ook heb ik op de radio mogen spreken over dit project, zoals bij Omroep Friesland (28 februari, 1:18:00-1:24:00) en NPO Radio 1 voor de NOS (51:00-57:00). Daarnaast heb ik ook een stuk geschreven over de mobilisatie, waarbij ik deels refereer naar dit project. Het project is inmiddels 13.700 keer bekeken door 2.800 personen uit diverse landen, zoals Nederland, Amerika, Duitsland, Canada, Spanje, Frankrijk, Ierland, Oostenrijk, Italië en België.

Het project heeft mij ook veel gebracht. Ik ben door dit project in contact gekomen met de zonen van Sikke & Ymkje, Niene & Dirk en Andries & Patricia. Hierdoor zijn enkele banden, die deels verwaterd waren, hersteld. Ook zijn zij door dit project meer te weten gekomen over hun familiegeschiedenis. Immers werd er vroeger nauwelijks over de mobilisatie of de oorlog gesproken. Daarnaast kwam ik in contact met een aantal lokale historici en historische verenigingen, zoals Historisch Muiderberg, de Stelling van Amsterdam en Scoronlo. Zij vonden dit project zeer waardevol voor hun eigen (lokale) geschiedschrijving. Tot slot heb ik veel complimenten ontvangen van geïnteresseerden en van mensen van wie (groot)vaders zelf gemobiliseerd waren.

Verder ben ik samen met mijn moeder (kleindochter van Sikke) alle plekken langsgegaan waar Sikke over schreef. Dat waren onder andere Schoorl (zijn eerste standplaats), Weesp (de tweede), Muiderberg (de derde) en Amsterdam (de vierde). Daarnaast heb ik ook plaatsen bezocht uit Sikke’s verleden, zoals Oudega-W (zijn geboorteplaats), Hoorn (zijn woonplaats) en Assen (waar zijn vader tijdens de oorlog gevangen zat).

In Schoorl sprak ik bijvoorbeeld met medewerkers van Dopersduin. Deze medewerkers konden nauwelijks geloven dat er ooit soldaten waren gelegerd in Dopersduin, voorheen het Doopsgezind Broederschapshuis, aangezien de religieuze stroming van het Doopsgezinde Broederschap een pacifistisch karakter had. Daarnaast ontmoette ik familieleden van boer Galesloot, die eveneens verrast waren dat soldaten ooit op hun boerderij gelegerd waren. Toen ik hen een foto van mijn overgrootvader als soldaat liet zien, herkenden ze meteen de locatie waar deze foto was genomen. In Muiderberg sprak ik met een lokale journalist en een historicus, die mij meer vertelden over de mobilisatie en de meidagen in het dorp. In Amsterdam heb ik met eigen ogen gezien waar Sikke als krijgsgevangene verbleef. In Hoorn bezocht ik de verschillende adressen waar hij heeft gewoond en in Oudega-W sprak ik met iemand die de broer (Fokke) en vader (Jan) van Sikke persoonlijk had gekend. Tot slot bezocht ik in Assen de fundamenten van Port Natal, het voormalige sanatorium en strafkamp waar Sikke’s vader gevangen zat tijdens de oorlog. Tegenwoordig is daar helaas nog maar weinig van terug te vinden.

Ik heb erg veel van dit project geleerd en beschouw het als een van de meest indrukwekkende projecten waar ik aan heb mogen werken. Gelukkig heb ik veel hulp gekregen van diverse mensen en organisaties, zonder hen was dit project niet mogelijk geweest. Het project heeft een jaar geduurd (van 28 augustus 2024 tot en met 28 augustus 2025) en loopt daarmee ten einde. Desalniettemin blijft het materiaal beschikbaar op deze website en zal ik regelmatig de contactgegevens controleren, zodat ik kan reageren op vragen en opmerkingen. Ook sta ik open om mee te helpen bij bepaalde initiatieven over de mobilisatie of de meidagen. Ik heb bijvoorbeeld onlangs iemand kunnen helpen die infographics maakt over historische onderwerpen. Hij vroeg mij om informatie voor een infographic over de mobilisatie van 1939-1940, aangezien ik hierover in het kader van dit project veel heb geschreven en gelezen. Daarnaast zullen er zo nu en dan kleine updates verschijnen op de sociale mediakanalen of website, mits deze relevant zijn.

Tot slot, zeg ik vaak ”Historici zijn de journalisten van het verleden”. Ik heb mij tijdens dit project ook zo gevoeld, aangezien ik onderzoek moest doen, lezen en schrijven, interviews afnemen, primaire bronnen opvragen bij instanties, het verhaal kenbaar maken aan het publiek en de historische plekken bezoeken waarover ik schreef. Het enige wat ik nog kan zeggen is dat het een eer was om aan dit project te mogen werken.