M. 28 Augustus

De radio maakt bekend dat Nederland algeheel gaat mobiliseren en er worden 15 lichtingen opgeroepen.[1] Ik wordt van mijn werk afgehaald en ik maak alles nog in orde. Ik breng nog een bezoek aan familie en blijf ‘s avonds thuis. De stemming is gedrukt, maar wij zijn niet moedeloos. De kinderen vragen allerlei dingen aan mij over waarom ik weg moet. In de stad is het druk en eenieder is onder de indruk.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Nederland Mobiliseert, Public Domain, via Openbeelden.

De Nederlandse mobilisatie begon op 28 Augustus 1939. Het Polygoonjournaal maakte er ook een item over.

D. 29 Augustus

Om 6 uur neem ik afscheid van de kinderen die boven nog rustig liggen te slapen en Ym houdt zich best. Om half 7 gaat de trein en het is erg druk bij het station. Om half 9 ben ik in Schoorl en ontmoet ik al mijn oude dienstvrienden, waaronder S. de Haas, Feake, Saap, Piet Hofstra, Braat, enz., enz. Wij liggen in het Doopsgezind broederschapshuis en maken deel uit van de 3^de compie, 9^de  regiment depotbataljon, III depot Infanterie.[2] Het is mooi zomerweer en de stemming is best. Om half 7 ’s avonds ga ik de eerste wacht kloppen.

W. 30 Augustus

Vannacht heb ik op wacht gestaan en ik heb honderden auto’s zien rijden (troepentransport). Wij helpen mede de kapel in te richten voor verblijf. Ik ontvang mijn eerste kuch en het smaakt best. Om 5 uur krijgen we warm eten. Na de dienst is er een wandeling naar het dorp, waar ik nog meer jongens ontmoet waarmede ik diende. Ik maak kennis met G. de Bok en W. ten Wolde, en ik schrijf even naar huis.

D. 31 Augustus

Verjaardag van de Koninging.

Om 7 uur staan we op en na het eten worden onze nieuwe dienstkleren verstrekt. Het is warm weer en de omgeving wordt iets verkend met een wandeling in de omtrek. Er wordt bekend gemaakt dat we niet naar Schoorl mogen gaan en we blijven opgesloten in een straal van 0,5 km. Om 5 uur krijgen we warm eten met aardappels, slabonen en vleespap toe. Om half 11 gaan we onder de wol in het stro en ontvangen we een deken.

[1] Lichtingen is een groep soldaten die gezamenlijk wordt opgeroepen voor de dienstplicht.

[2] Compie staat voor compagnie. // In 1939 bestond een compagnie uit ongeveer 160 man, een regiment uit ongeveer 2.500 man en een bataljon uit ongeveer 750 man. Het depotbataljon fungeerde als opleidingscentrum voor de binnenkomende dienstplichtigen.

V. 1 September

Het is weer prachtweer en om 8 uur luister ik eerst naar de nieuwsberichten. Er is geen bijzonder nieuws. Onze kapitein stelt zich aan ons voor als Lopes de Leao. Hij vraagt in alles onze medewerking in deze moeilijke tijd en de dienst wordt niet gedaan. Ik word ingedeeld bij de 1^ste sectie onder commandant 1^ste luitenant Hoogland, een beste kerel evenals de kapitein. [1] Verder genieten we van de zomer en om 11 uur ga ik maffen.

Z. 2 September

Zaterdag ontvangen wij een wasblik, een handdoek en schoenen. Wij helpen mee om de slaapplaatsen in de kapel te verbeteren. Bij de sectie wordt Meier es Hildebrand als sergeant aangewezen. De soldij wordt nog niet betaald en ’s middags is er gewoon dienst. Er gebeurt niets van betekenis en wij luisteren geregeld naar de radio voor de nieuwsberichten. Wij ontvangen in het geheel geen post.

Z. 3 September

De eerste zondag van de mobilisatie. In Schoorl is het geweldig druk, met honderden auto’s van familieleden die de soldaten komen bezoeken, wat voor opstoppingen in het verkeer zorgt. Er komen bussen uit Frieslanden Groningen, maar voor mij is er deze zondag nog geen bezoek. De zondag verloopt vlot en het is schitterend zomerweer. ’s Avonds neemt eenieder afscheid van elkaar. De ontroerende momenten in het leven van een soldaat (Ik denk aan thuis).

M. 4 September

Het is weer mooi weer. Na het eten van de kuch is de dienst, een wandeling naar Camperduin aan zee.[2] Er is niets bijzonders te zien aan zee, alleen enkele vliegtuigen die langs de kust vliegen. De oorlogstoestand is niet veranderd. Het is zeer warm en ‘s avonds begint het in hevige mate te onweren, doch zonder regen. Enkele jongens krijgen post en verder is er geen nieuws.

D. 5 September

Wij beginnen vol moed weer aan deze dag. De stemming onder ons is best en wij gaan werken aan de loopgraven voor de luchtbeschermingsdienst.[3] In de dennen achter de kapel begint de 1^ste  sectie. ‘s Avonds ontvang ik een briefkaart uit Hoorn van mijn vrouw, onder de omstandigheden is alles best. Ook de kinderen maken het goed. Om 8 uur ga ik naar Groet.

W. 6 September

Na het ochtendeten gaan we weer naar de loopgraven. Er wordt bijna niets uitgevoerd, want het is te warm. ’s Middags maken we een wandeling in het duin en daar liggen we tot 4 uur. Om 5 uur luidt de bel en eten we in de buitenlucht. De kost is prima, en we krijgen fruit na. Ik ontvang met de avond een brief van vader uit Oudega, alles best. Manus is in dienst bij het motorcorps in Haarlem en verder is er geen nieuws.

D. 7 september

Om 7 uur uit het stro. Het weer is weer mooi, zelfs warm. Wij ontvangen een strozak en eenieder vult deze. Ik schrijf naar Hoorn en Oudega. Er wordt medegedeeld door majoor Arnoldie dat er gegroet moet worden voor onderofficieren en om half 7 moet ik op wacht in Schoorl.

V. 8 September

Om twee uur vannacht heb ik de wacht gehouden in Hotel de Roode Leeuw. Er waren geen bijzonderheden. Om half 7 wordt ik afgelost en in het wachtlokaal is mijn nieuwe jas gepikt. Ik maak hiervan een melding bij de commandant en ga vroeg te bed vanwege de wacht. ‘s Avonds wordt laat de bel geluid in de kapel en de kapitein komt ons tot stilte manen.

Z. 9 September

Het is zaterdagmorgen en vandaag wordt het weer warm. Wij ontvangen tot onze spijt een geweer en nog een paar sokken. ’s Middags vangen wij onze eerst soldij, 32 cent per dag/224 per week.[4] Het valt nog mee. In de avond ga ik met Geert en Wiebe naar het winkeltje om de hoek en we kopen kaarten voor de kinderen. Verder is er niets te melden.

Z. 10 September

Zondagmorgen ga ik naar de Nederlands Hervormde Kerk in Schoorl. Er preekt een gereformeerde predikant en de kerk is stampvol. Om 1 uur krijg ik, tijdens het eten, bezoek van vader, Ym en de kinderen. Ze zijn met de auto gekomen vanuit Hoorn. Kleine Siep ligt in een wiegje in de wagen en we maken een ritje naar zee, richting Camperduin. Het is een pracht dag en om 5 uur vertrekken ze weer naar Hoorn. In Schoorl is er veel drukte vanwege de bezoeken en het is een mooie avond in het duin.

M. 11 September

Vandaag werken we aan de loopgraaf, maar er is niet veel gedaan dat van betekenis is. Ik ontvang een brief van Ym, thuis is alles best. We vragen naar de verlofregeling, maar nog lang geen kans. Vanmiddag ben ik naar de klimduin geweest, en in de verte zag ik de watertoren van Hoorn. Verder geen nieuws meer dat van betekenis is.

D. 12 September

Na het eten beginnen we de dag met het eerste appel op het korfbalveld. De meeste manschappen zijn afwezig, nogal veel gaan naar huis. Er wordt gewerkt aan een kantine en ‘s avonds ga ik met Geert en Wiebe voor koffie naar de jeugdherberg de Bregthoeve. Verder maken we een wandeling in de omgeving met mooi weer. Verder niets te melden. Het ANP geeft om 8 uur geen bijzonder nieuws.[5]

W. 13 September

Om 8 uur begint het appel en daarna maken we een mars van 15 km naar Bergen. Het is zeer warm en alle jongens hebben last van de benen. Er wordt gemopperd dat het veel te ver was, maar ik heb geen last. Om 2 uur ’s middags gaan we, onder leiding van sergeant Meier, door de duinen naar de zee. De rest blijft thuis en met de avond is er niets te melden.

D. 14 September

We ontvangen schoenvet om onze schoenen zwartte maken. Dit is het zwaarste werk dat we vandaag doen. Om 5 uur eten we in de buitenlucht achter het Broederschapshuis, het eten is best. Na het eten is er een onweersbui, zonder regen, het is erg droog. Ik ontvang post uit Hoorn en Oudega, alles is best in orde. Verder geen nieuws meer.

V. 15 September

De dag wordt weer zonder meer met rusten doorgebracht. ’s Morgens gaan we de duinen in, en ’s middags, na het middageten, maken we een wandeling naar Camperduin. Op zee zien we oorlogsschepen van onze marine, en vliegtuigen vliegen langs de kust. Men spreekt over een verlof van 4 dagen per maand, maar de datum staat nog niet vast. De avond brengt geen nieuws.

Z. 16 September

Het is alweer zaterdag, en ik hoor mijzelf zeggen: ‘Hoe lang nog?’. Deze dag heeft geen nieuws, behalve dat er vanavond in de kantine een filmvoorstelling is. Het is een mooie avond. De films Ons Prinsesje Loopt en Honderd Mannen en een Meisje zijn zeer mooi. Om 10 uur gaan we op de strozak, maar het is warm in de kapel en we hebben erg last van vliegen.

Z. 17 September

We hebben geen dienst en om 10 uur ga ik naar de kerk. Het is minder druk dan voorgaande zondagen, en ook de drukte van de burgers en kennissen die soldaten opzoeken, is niet zo groot meer. ’s Avonds is de evangelisatiedienst achter de Roode Leeuw, onder leiding van ds. Kruis uit Alkmaar.[6] Het is een mooie dienst met weinig soldaten, het zijn er ongeveer 50 (prachtsprekers).

M. 18 September

Om 9 uur aantreden voor een mars van 8 km naar Schoorldam. Het is een mooie oefening. ‘s Middags is er geen dienst, dus gaan we weer naar het duin om ons te vermaken. Vanavond doen we een verduisteringsproef, alle lichten moeten uit. We zitten bij de muziek van Jan Vries en zingen mee met zijn harmonica (Wij zijn niet bang). Arnoldie die vermaand ons tot stilte: “Het is dienst,” zegt hij.

D. 19 September

Er wordt gewerkt aan de kantine, want vanavond is de opening door onze commandant.[7] Er zijn optredens van den heer Westra als humorist en Schram als goochelaar. Het is een schitterende avond met toespraken, bloemen, enzovoort, enzovoort. De thee en koffie zijn gratis, en de kapitein geeft ieder een sigaret. Om half 12 gaat eenieder onder de wol en ’s nachts is het nog warm tegen de duinen.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Opening van een militaire cantine, Public Domain, via Openbeelden (van Stichting Natuurbeheer).

Niet alleen bij het Doopsgezind Broederschapshuis werd gewerkt aan het opzetten van een militaire kantine. Er werden overal in het land kantines gebouwd voor militairen.

W. 20 September

Vandaag maken we een mars naar Bergen met mooi weer, maar de lucht is bewolkt. Om half 12 zijn we weer terug in ons kwartier. Er wordt gesproken over overplaatsing, maar Lopes de Leao noemt dit onzin. Volgende week gaat het verlof beginnen en er heerst algemene instemming. Verder is er geen nieuws. Maar wel goede tijding van Hoorn, alles best. Verder deze dag geen nieuws.

D. 21 September

Donderdagmorgen krijgen we onderricht in de oefening van het geweer en Luitenant Hoogland geeft ons les. Vanmiddag gaan we naar het badhuis in Schoorl en we komen lekker opgeknapt weer terug. Vanavond moet ik om half 7 op wacht staan bij de poort, alles verloopt normaal. Het is nog volop zomer en de nacht is mooi. Er is geen nieuws, ook niet via de radio. Ik verlang naar verlof, om thuis weer eens te zien.

V. 22 September

Om 7 uur weer gezond en wel opgestaan. Het is weer mooi weer en we hebben nog geen slechte dag gehad. Vandaag hebben we niet veel gedaan en we zitten vandaag weer aan het strand. Ik ontvang bericht uit Oudega, alles is best en misschien komt Fokke zondag per motor naar Schoorl. Verder is er geen nieuws van betekenis. Het is hier vandaag oké.

Z. 23 September

Vandaag hebben we een wandeling naar Alkmaar gemaakt, met enkele uitvallers. Ik ben nog fit en heb nergens last van. Om 5 uur heb ik lekker gegeten: aardappels, rode kool en gehakt pap. Vanavond heb ik boven op de duin de omgeving bekeken, prachtig mooi vergezicht. Daarna ben ik met Geert en Wiebe naar de Bregthoeve geweest voor koffie en om half 11 ga ik onder de wol.

Z. 24 September

Om 10 uur ben ik naar de kerk geweest. Ik verwachtte mijn broer Fokke. Maar ik heb tot 2 uur gewacht en hij is niet gekomen. Dat is jammer, want je wilt graag iets horen vanuit Oudega. In Hoorn gaat alles goed, en Ym en de kinderen maken het goed. Deze zondag vervelen we ons en ’s avonds maak ik een wandeling naar Hargen. Het is mooi weer en ik ga om half 11 te bed.

M. 25 September

Deze maandag begint om 9 uur met het uitreiken van het oorlogszakboekje en het plaatje om je hals, voor het geval je sneuvelt op het veld van eer. ’s Middags is er een gasoefening in de gaskamer. De oefening verloopt succesvol en allen keren weer levend terug in de kapel. ’s Avonds rusten we van de dagdienst uit in de duinen. Verder is er geen nieuws en ik stuur een bericht naar huis.

D. 26. September

Vandaag is een dag met niet veel te doen. ’s Morgens gaan we naar zee om te baden en ’s middags ga ik rusten op de strozak. Het leven begint te vervelen en in de avond moeten we een avondoefening doen. Om 9 uur moeten we aantreden en tot 11 uur oefenen. Alles is goed verlopen en de commandant is zeer tevreden over ons. Nu onder de wol en maffen.

W. 27 September

Voor het eerst hebben we een oefening met de lichte mitrailleur. We weten niet veel over dit wapen. Na het middagkuchje is het tijd om het geweer schoon te maken, dat nog nooit gebruikt is. Dit is voor vandaag genoeg en ’s avonds hebben we gezellig even gekletst in de kantine. Verder is er geen nieuws, tot morgen en welterusten.

D. 28 September

Bij het ontwaken zeg ik tegen mezelf: ”de eerste maand zit erop” en ”hoe lang nog?”. De toestand verandert niet veel. ’s Morgens is er geen dienst van betekenis en ‘s middags worden de verloflijst opgehangen. Ik sta op 7 en 8 oktober, maar eerst gaan de zakenmensen. Er is vreugde in de kapel en verder is er geen nieuws, alles is nog hetzelfde.

V. 29 September[8]

Het is een zeer belangrijke dag, want Prins Bernhard bezoekt ons. Ik had de grote en hoge eer hem te mogen spreken. Hij vraagt naar thuis en enkele andere dingen.[9] Het is een moment dat ik niet snel zal vergeten. ‘s Middags is er geen dienst en ’s avonds ga ik naar Schoorl. Morgen ga ik met verlof naar huis. Dit is vervroegd, omreden we worden overgeplaatst naar Weesp.

Z. 30 September

’s Morgens om half 12 krijgen we onze soldij uitbetaald, 224 cent. Om 4 uur vertrek ik via Alkmaar naar Hoorn en om half 7 ben ik thuis. Alles is best, ook met de kinderen. Ik bezoek tijdens mijn verlof enkele bekenden, zoals Van Putten, Van Pluo, enzovoort, en ik voel mij ’s avonds in de stad geen militair. Het is gezellig thuis, want het is een nieuwtje. Om 11 uur ga ik te bed, dit is toch beter dan de strozak.

[1] In 1939 bestond een sectie uit ongeveer 30-34 mannen.

[2] Kuch werd voornamelijk door de soldaten gegeten en stond ook wel bekend als munitiebrood.

[3] De Luchtbeschermingsdienst was een organisatie van vrijwilligers die de Nederlandse bevolking probeerde te beschermen tegen de gevolgen van luchtaanvallen. Een van de manieren waarop zij dit deden, was door loopgraven te maken voor burgers, waarin deze konden schuilen tijdens een luchtaanval. Deze loopgraven stonden bekend als schuilloopgraven.

[4] Dit komt neer op ongeveer €59,13 per week (zonder rekening te houden met de wisselkoers) en €26,83 per week als je wel rekening houdt met de wisselkoers.

[5] ANP staat voor Algemeen Nederlands Persbureau.

[6] Ds. staat voor dominee.

[7] Vermoedelijk was de kantine gebouwd op het terrein van het Doopsgezind Broederschapshuis.

[8] Er zijn nauwelijks andere bronnen beschikbaar die bevestigen dat prins Bernhard op 29 september 1939 in Schoorl aanwezig was. De lokale kranten berichten wel over zijn bezoek aan Schoorl op 20 september 1939, maar niet over een bezoek op 29 september 1939. Het is mogelijk dat prins Bernhard twee keer in Schoorl is geweest of dat Sikke de data in zijn dagboek heeft verwisseld.

[9] Het gesprek met Prins Bernhard had een grote indruk gemaakt op Sikke. De prins complimenteerde Sikke om zijn “flair” en zijn mooie vrouw.

W. 1 November

Het regent weer de gehele dag en daarom wordt de dienst niet gedaan. Het geweer en de uitrusting worden nagezien. Om 12 uur haal ik koffie van het fort, het is slecht weer. Om 5 uur is er nog steeds regen. Ik en Ale Heringa halen eten en we verorberen onderweg 3 porties vlees de man, dat nog over was. Na het eten gaan we even op bezoek bij schipper Tukker met de rest van het eten. We drinken thee met een sigaartje en de avond kort in. Om 10 uur liggen we onder de vodden.

D. 2 November

Het weer is iets beter dan gister. ’s Morgens help ik met het uitzetten van een nieuwe stelling tot 11 uur. Na het eten is er om 2 uur een kerkdienst in het fort. Ds. Hooijer uit Diemen, legerpredikant, houdt een mooie preek.[1] Jo en ik keren voldaan terug naar de schuur. ’s Avonds gaan Jo en ik naar Weesp. Om 10 uur zijn we terug en gaan we alweer naar bed.

V. 3 November

De laatste dag in de koestal, want het wordt te koud. De barak is nog niet klaar, waardoor we moeten verhuizen naar de melkkelder. In de voormiddag wordt alles daar geschrobd en opgeruimd. Na het eten is er niets te doen en ’s avonds is er een fuif, vanwege Nol zijn verloving. Een vat bier wordt aangeslagen en het begint al gezellig te worden. Er wordt aardig wat gesproken en het is zo weer half 12, tijd om te liggen.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Een militair Huwelijk, Public Domain, via Openbeelden.

Tijdens de mobilisatie ging het gewone leven grotendeels door, waardoor het niet ongebruikelijk was dat manschappen hun verloving of zelfs hun huwelijk vierden.

Z. 4 November

Om 9 uur begint de grote verhuizing, waarbij eenieder zijn spullen versleept. Er is besloten dat de 10 Friese jongens boven liggen en de Amsterdammers beneden. Voor het eten is alles in orde gemaakt. Kooker legt de verlichting aan en om 5 uur is het oké. Ik ontvang een brief van thuis, alles goed. Om half 11 ga ik naar de kooi en is deze week voorbij. Morgen zal de kachel in orde zijn en klaar is kees.

Z. 5 November

Het is zondag en ik ben niet op tijd opgestaan, waardoor ik te laat ben voor de kerk. Eerst wordt de kachel gezet. Er wordt een opening in het dak gemaakt en om 11 uur gaat de fik erin. Nol wordt aangesteld als vaste kamerwacht. Om 5 uur gaan Jo van den Akker en ik naar Weesp, waar ds. Gall preekt. Om 10 uur keren wij terug naar de kelder. Het is gezellig in het keldertje. De kachel brand lekker en de radio die speelt. Na het radioprogramma van Kobus Kuch gaan we om 11 uur naar boven.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, De KRO in Kantine met landmacht en Marine, Public Domain, via Wikimedia Commons.

Kobus Kuch was een verzonnen soldaat bedacht door de zanger Louis Noiret (1896-1968). De naam Kobus Kuch verwijst naar kuch, het munitiebrood dat soldaten aten. Noiret zong als Kobus Kuch diverse mobilisatieliedjes.

M. 6 November

Om half 8 vertrek ik met 6 andere makkers naar de wacht. In de tent volbrengen we de wacht, maar dit is te koud. Er is niets te melden tijdens de wacht en om 8 uur ’s avonds worden wij afgelost. Het is regenachtig weer en thuis in de kelder ligt een brief van huis, alles is goed. Na het lezen van de krant verdwijn ik om 10 uur naar bed.

D. 7 November

Deze dinsdagochtend is bezet voor theorie over het geweer, verzorgd door onze sectiecommandant, Gardebroek. Na het eten gaat de troep naar Weesp om te baden. Enkelen van ons zijn erg verkouden, vanwege de wacht. De dokter neemt de toestand op en verzoekt om een beter wachthuisje. De barak is half klaar en het duurt nog 14 dagen voordat we worden overgeplaatst. Verder geen nieuws deze dag.

W. 8 November

Op deze dag wordt er niets anders gedaan dan appels op het fort. ’s Middags wordt de uitrusting nagezien en ’s avonds gaan we naar een uitvoering van de Harmonie uit Weesp in de kantine van het fort. Het is een aardige avond met een dubbel mannenkwartet. Na de uitvoering gaan we naar de Galeslootskelder. Het is heel slecht weer en om 11 uur behoort deze dag tot het verleden.

D. 9 November

Op deze dag wordt een mars van 10 km gehouden naar Weesp en over de Keverdijk komen we weer terug. ’s Middags is het blijkbaar genoeg en verder wordt er niets meer uitgevoerd. ’s Avonds om 6 uur vertrek ik naar Naarden en om half 10 ben ik weer terug. Nadat ik nog wat lectuur heb doorgenomen, ga ik met de andere makkers weer naar de vliering en is deze dag weer tot het verleden gedoemd.

V. 10 November

Om 8 uur kom ik uit bed en vandaag is het werk om het nieuwe wachthuis te plaatsen samen met korporaal Janssen. Er wordt getimmerd en gezaagd. Om half 6 ’s avonds staat ons nieuwe wachtverblijf, voorzien van Britse banken en een tafel. Het is een verbetering die hoogstnoodzakelijk was. Om 8 uur betrekken mijn vrienden de wacht.

Z. 11 November

Vandaag is weer een dag waarop ik met verlof naar huis ga. Vanmorgen ben ik tweemaal naar het fort geweest en na het eten heb ik me wat opgeknapt, zoals scheren, enz. Om 4 uur vertrek ik richting Weesp en om half 7 ben ik in Hoorn. Thuis is alles goed. Ik heb wat meegebracht uit Weesp voor de kinderen en eenieder is tevreden. Het wittebrood van Ym smaakt best en ik ben weer twee dagen burger.

Z. 12 November

Een zondag tijdens je verlof is altijd aan te bevelen. ’s Morgens ben ik te kerk geweest en eenieder vindt dat ik zo best over de dienst kan vertellen. ’s Middags ben ik met Ym en de kinderen de stad ingegaan. In Hoorn is het een en al militair en alle scholen liggen vol. Deze dag heb ik afgesloten met een gezellige zondagavond thuis. Oost, west, thuis best.

M. 13 November

‘s Morgens ga ik even langs bij onze predikant, ds. Snoep, om te vragen of hij een verzoek kan schrijven, zodat ik de doopsdienst van mijn zoontje kan bijwonen. Dit wordt gedaan en ’s middags ga ik nog enkele kennissen opzoeken. ’s Avonds vertrek ik om half 11 weer naar Weesp. De oorlogstoestand is verergerd en men vreest het intrekken van het verlof.[2] Ik kom om half 1 in Weesp aan en lig om half 2 weer op de strozak.

D. 14 November

Om 8 uur ontwaak ik en het eerste dat ik doe is een briefkaart naar huis sturen. Na de kuch gaan we eerst naar het fort, waar we aan de stellingen werken.[3] In de middag wordt door de radio bekend gemaakt dat de verloven zijn ingetrokken, waardoor er algemene teleurstelling heerst. Onze bewegingsvrijheid wordt ingehouden en we mogen niet naar Weesp. Om 8 uur ’s avonds ga ik op wacht.

W. 15 November

Om 8 uur ben ik van de wacht gekomen en ik word gestraft wegens het te ver verwijderen van de wachtpost. Jo van den Akker en ik zijn de schuldigen. Bermaanslag op het wachthuis.[4] ’s Middags moeten we naar het bureau om de straf aan te horen, die zes dagen verzwaring van onze dienst inhoudt. In die dagen mogen we na onze dienst niet uit de boerderij komen. Om 8 uur geeft het ANP geen bijzonder nieuws en om 10 uur gaan we naar boven om te maffen.[5]

D. 16 November

Er woedt een storm over ons kwartier. Het is erg slecht weer. Vandaag hebben we binnendienst. Ik schrijf naar huis en naar vader. Ik vraag of hij zondag in Hoorn komt. Ik mag niet komen, vanwege de ernst van de toestand. De stemming is gedrukt en de radio is onze enige ontspanning. Vanavond ben ik even naar de schipper gegaan voor thee en een sigaar. Verder is er geen nieuws deze dag.

V. 17 November

Vanmorgen tijdens het appel is er een toespraak van de fortcommandant, S. Camping. Hij benadrukt dat we eensgezind moeten zijn en dat anderen in minder prestige berusten. Hij zegt ‘‘denk aan de soldaten aan het front, die het nog zoveel minder hebben’’. Verder zijn er deze dag geen noemenswaardigheden en met zijn allen al pratende om de kachel verstrijkt deze dag. Na de nieuwsberichten gaan de lichten uit.

Z. 18 November

Het is buiten onstuimig. Onze dienst voor vandaag is om de stellingen achter het fort in orde te maken en met de schop als gereedschap wordt aan de Keverdijk gewerkt. Na de thee is dit nogmaals ons werk. Om 5 uur haal ik het eten uit het fort: aardappels met bieten. Na de dienst zoek ik ontspanning bij de schipper, want ik ben nog gestraft tot maandag.

Z. 19 November

Om 8 uur ga ik op wacht. Het is zondagmorgen en het is stormweer. Het is alsof alles kraakt, ons wachthuis schudt heen en weer. Jo probeert de kachel aan te maken, maar het lukt niet. Het is echt noodweer en ik denk vandaag aan Hoorn, waar Siepie wordt gedoopt. Het is 3 uur en Heit is ook in Hoorn.[6] Het is voor mij geen mooie dag vandaag en met vele gedachten breng ik de dag door. Om 10 uur ga ik rusten.

M. 20 November.

Het is iets beter weer buiten, alhoewel het nog hard waait. Vandaag is onze dienst op het fort en in de avond ga ik naar een uitvoering in de kantine. Het cabaret uit Den Haag zorgt voor een leuke avond met veel afwisseling en mooie zangnummers. De declamatie was (schuin) beneden pijl. Om 11 uur ben ik terug in de kelder. Ik krijg nog een kopje koffie van de kamerwacht en dan is het weer tijd. Weer is er een dag van de mobilisatie voorbij.

D. 21 November

Ik verwacht vandaag bericht uit Hoorn. We gaan voor de dienst naar het bad in Weesp. Om 4 uur zijn we terug en om half 8 ’s avonds komt de post met brieven uit Hoorn en Oudega. Het was overal best. Het was een mooie dienst, maar Ym miste iets, en ja ik ook hier in het keldertje. Heit had ervan genoten en had ’s avonds een ontmoeting met paarden op de spoorbaan. Deze brieven doen me goed. Om 10 uur: welterusten.

W. 22 November

Onder gunstige weersomstandigheden, is het vandaag schottentijden.[7] Kooker is ziek van een keelontsteking en Wiegman is al reeds drie weken thuis wegens ziekte. Vanmiddag was Prins Bernhard op het fort geweest (ik heb hem ditmaal niet gezien). Tijdens de parade raakte Majoor Smits te water met zijn paard. Verder is er deze dag geen nieuws en het verlof is nog steeds niet vrijgegeven.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, leger defilé, Public Domain, via Openbeelden.

Tijdens de mobilisatieperiode werden regelmatig militaire parades gehouden, die er ongeveer zo uitzagen. Deze militaire parade vond plaats in Alkmaar.

D. 23 November

Vandaag ga ik naar de barak om schoon te maken. Om 11 uur ben ik terug en na half 2 ga ik weer terug naar de barak. Ik ga om 5 uur naar het fort om eten te halen. In de avond, breng ik, met eten, een bezoek aan de schipper, want morgen gaat hij weg. Ik schrijf ook een brief aan Ym, want zij is morgen jarig. Om half 11, na de nieuwsberichten, gaan we naar boven.

V. 24 November

Bij het opstaan feliciteer ik mijn vrouw met haar verjaardag en ook de kinderen. Ze wordt 31 jaar. We doen vandaag niet veel van betekenis, want voordat we naar de barak gaan is dienst doen er niet bij. Vanavond ga ik naar het fort voor de O en O-revue.[8] Het is een prachtavond met reuze artiesten. Het vijfpersonenspel was geweldig mooi. Voldaan over het gebeuren ga ik om half 12 onder in het keldertje.

Z. 25 November

Voor het uitbetalen van de soldij om half 12, gaan we even met de compie naar Weesp.[9] Daarna vangen we de soldij en nemen een pot snert mee terug. Vanmiddag is er geen dienst, dus gaan Jo en ik naar Weesp om koek te halen. Van de schipper krijgen we 250 cent voor het eten. ’s Avonds vieren we hiervan feest in de grot met sigaretten, koek en koffie uit de pot. Om 11 uur gaan de landverdedigers te rusten.

Z. 26 November

Vandaag is het zondag. We zijn vandaag gedwongen om in de kelder te blijven. We mogen niet naar Weesp en eenieder kijkt uit naar het tijdstip, waarop het verlof weer los komt. Het enige wat we doen is eten halen van het fort. Vanavond zoeken we troost bij de radio. Om half 11 is deze zondag, met weinig nieuws, weer aan ons voorbijgegaan. Het ANP brengt geen nieuws.[10]

M. 27 November

Om 9 uur is het appel op het fort en vanaf dat moment verhuizen we naar de barak. Ik klop de strozak en dekens op en net als de anderen breng ik mijn spullen over naar de barak. Om half 2 is de opening door majoor Smits, die de barak opent met een toespraak. De vlag wordt gehesen, het Wilhelmus wordt gespeeld en wij betrekken onze nieuwe woning. Het is een mooi gebouw en we krijgen elk één flesje bier. We voelen ons thuis. Ik krijg een nieuwe krib en ik lig naast Jo van den Akker.

D. 28 November

Ik heb de eerste nacht goed geslapen op de krib. Onze dienst vandaag is ons oude kwartier bij boer Galesloot schoon afleveren. Dit duurt de gehele dag en vanavond is er ontspanning in het fort. De Noordwijkse Reddingsbrigade speelt een revue. Het is een aardige avond, voor dilettanten was het goed. Om 11 uur keer ik terug naar de barak. Het regent en waait buiten. Om half 12 lig ik op de krib. Het verlof wordt weer verleend (Hoera). Mijn adres is thans 2-1-31 RI Veldpost 6.[11]

W. 29 November

Onze eerste werkzaamheden in de barak bestaat uit het onderricht in aanslagoefeningen met het geweer en lichamelijke oefeningen. Na de middagkuch is de taak het bezetten van de stellingen tot 4 uur. Na het warme eten wordt de avond in de barak doorgebracht en de eerste verlofgangers vertrekken weer. Het is vandaag koud en om half 11 ga ik onder de wol.

D. 30 November

Ik ben al ruim drie maanden in dienst. Om 8 uur ga ik op wacht aan de grote weg. Er is overdag niets bijzonders te melden. Ik haal eten uit de keuken van de barak en ’s middags krijg ik op mijn post een doosje sigaretten van een dame. Om 8 uur word ik afgelost en ontvang ik een brief uit Oudega, Andries moet weer voor de keuring naar Haarlem. Verder is alles goed. Ik ontvang een briefkaart van Ym, alles oké.

[1] Ds. staat voor predikant.

[2] Op 9 november 1939 vond het Venlo-incident plaats, waarbij twee Britse geheime agenten en een Nederlandse geheime agent werden ontvoerd door de Duitse Sicherheitsdienst. De ontvoering gebeurde op Nederlands grondgebied, terwijl Nederland op dat moment nog neutraal was. In de dagen erna verscheen er enige berichtgeving in kranten, waardoor de oorlogsdreiging verder opliep. Vervolgens probeerde premier De Geer op 13 november 1939 de Nederlandse burgers gerust te stellen via een radiotoespraak.

[3] Kuch is munitiebrood.

[4] Het is onbekend wat Sikke bedoelde met ‘Bermaanslag op het wachthuis’.

[5] ANP staat voor Algemeen Nederlands Persbureau.

[6] Heit is vader in het Fries.

[7] Het is onbekend wat Sikke bedoelde met ‘‘schottentijden’’.

[8] O en O is het comité voor Ontwikkeling en Ontspanning.

[9] Compie staat voor compagnie.

[10] ANP staat voor Algemeen Nederlands Persbureau

[11] 2-1-31 RI staat voor 2^e compagnie (ongeveer 160 man), 1^e bataljon (ongeveer 750 man) en 31^e Regiment Infanterie (ongeveer 2.500 man). // Veldpost verzorgde de militaire post van militairen.

V. 1 December

De laatste maand begint en vandaag maken we een grote mars van 25 km naar Hilversum over Ankeveen. We nemen brood en koffie mee. Er zijn enkele uitvallers, maar ik ben nog goed in orde want ik heb geen last van het lopen. Om half 4 zijn we thuis en om 5 uur eten we boerenkool met worst. Vanavond is er een film in het fort, over de Krugerwildtuin. Het is een mooie natuurfilm. Verder is er geen nieuws en ik schrijf naar Hoorn en Oudega.

Z. 2 December

’s Morgens bij het opstaan, is het regenachtig weer. Vandaag hebben we lichte dienst met theorie over gasmaskers en de wacht. Om half 12 is de uitbetaling van de soldij. Ik ontvang 220 cent, want er gaat 4 cent af voor de radio. ’s Middags schrobben we de vloer en om 4 uur is de dienst afgelopen. Vanavond ga ik met Jo van den Akker naar Weesp. De bewegingsvrijheid is tot Amsterdam. In het vervolg is om 10 uur ’s avonds het appel.

Z. 3 December

Vanmorgen ben ik naar de kerk in Weesp geweest, waar ds. Gall preekt.[1] Om half 12 heb ik in het tehuis even koffie gedronken en om half 1 ben ik weer terug voor het appel. Vanmiddag ben ik tot 5 uur in de barak gebleven en daarna ga ik nog eens naar Weesp. Om 9 uur ben ik terug in de barak. Ik heb nog gesjoeld met Jo van den Akker en om half 1 gaan we onder de wol. De zondag brengt niet veel nieuws, behalve het goede weer. Ook via de radio is er geen nieuws van betekenis.

M. 4 December

Na het appel om half 9 gaan we een mars lopen naar het plaatsje Nederhorst den Berg, op 10 kilometer afstand. Om half 12 zijn we terug in de barak. Vanmiddag hebben we onderhoud van de wapens en uitrusting. Vanavond is er een grote omroepavond van de VARA in de barak in de Klomp. Ik heb tot mijn spijt vanaf half 7 barakwacht. Het is koud en het vriest met -2 graden.

D. 5 December

De dag van St. Nicolaas.[2] Ik ontvang een pakje van mijn zuster uit Oudega en vele andere soldaten ontvangen ook postpakketten. De dienst van vandaag is het bezetten van de stellingen. Na half 6 tot 11 uur verblijven we in de barak. Het is een koude Sint Nicolaasavond, die sterk afsteekt bij vorige jaren. Met gedachten aan mijn vrouw en kinderen ga ik om half 12 naar bed. Jo ligt al.

W. 6 December

Om 9 uur vertrekken we naar het dorp Ankeveen en gaan over ’s-Graveland terug. Om 2 uur is het appel en daarna een lezing van de dokter over TBC en zijn gevolgen.[3] Het is een mooie en leerzame lezing. Vanavond is er in het fort een uitvoering van De Muiderbergse Pleziersoldaten, een prachtavond met mooie muziek en leuke liedjes. Het is met recht een ontspanningsavond. Om 11 uur zijn we terug in de barak en geen 10 minuten later is het rust.

D. 7 December

Ik ben vandaag kamerwacht voor J. Tuininga en in de voormiddag heb ik gewerkt aan het schoonhouden van de zaal. Vanmiddag ga ik naar de preek in het fort van de legerpredikant, ds. Hooijer. Na de dienst is mijn plicht om als kamerwacht alles schoon te houden. Verder is er deze dag niets aan de orde wat iets zou kunnen betekenen en om half 11 is de dag voor ons voorbij.

V. 8 december

Onze Sint Nicolaasdag. Vandaag hebben we binnendienst en vanavond staat ons een St. Nicolaasavond in het fort te wachten. Het is een mooie avond met Cornelissen als Sinterklaas (mooi). Elk krijgt een schoenendoos met wat lekkers (het was net echt). Luitenant Enzing wordt toegesproken en krijgt van de sint een dameskorset. Om half 12, wel voldaan met de doos onder de arm, keren we terug naar de barak.

Z. 9 December

Vandaag ga ik met verlof naar huis. Het werd tijd ook. Vanmorgen ben ik mee geweest naar de stelling en ‘s middags is er een estafetteloop om het fort. De 5^de sectie wint de loop en iedere winnaar krijgt een doosje sigaretten.[4] Om 4 uur stap ik opgeknapt naar Weesp. Ik ben om half 7 thuis in Hoorn, waar alles goed is. Ook met de kinderen is alles best.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Estafetteloop voor militairen, Public Domain, via Open Beelden.

Een van de activiteiten die militairen gedurende de mobilisatie organiseerden was het houden van een estafetteloop.

Z. 10 December

s’ Morgens gaan Jan en ik naar de kerk in de Eikstraat. Na de middag bezoeken wij familie De Haas in het Weeltje. ’s Avonds krijgen we thuis bezoek van vriend Krijn Dekker en zijn vrouw. Er wordt veel verhaald over de dienst en om 11 uur is deze burger zondag weer aan ons voorbij gegaan. De nieuwsberichten geven geen nieuws.

M. 11 December

Deze laatste verlofdag breng ik het meest thuis door en met de middag ga ik naar het kantoor van de PWN om iets te vragen aangaande mijn veranderde aanstelling.[5] Vanavond blijf ik thuis. Buiten is het koud en het vriest iets. Om 10 uur verlaat ik weer de Pieter Floristraat 4. Ik kom per bus vanuit Weesp aan in de barak om half 1. Het verlof is weer om en ik ben weer soldaat.

D. 12 December

Na het appel van 9 uur betrek ik weer de wacht aan de grote weg. De gehele dag is er niets van betekenis te melden. Het is buiten koud, waardoor er een kachel brand in het wachthuis. Vanavond ga ik wat eerder van de wacht, want in het fort is er wat te doen. Het Nederlands Haags Cabaret treedt op. Een mooie avond met zang, muziek, een buikspreker en een goochelaar. Een prachtavond van O. en O. en om 12 uur ga ik onder de dekens.[6]

W. 13 December

Om half 9 is er appel. Hierna rukken we uit voor voorpostendienst en gaan we naar de versperringen op de weg.[7] Om 12 uur zijn we terug en na 2 uur bezetten we de stellingen. Om 4 uur gaan we terug naar de barak. Na het eten van 6 uur ga ik mijn correspondentie doen en schrijf ik brieven. Nadat het 10 uur is geweest, neem ik nog even koffie. Daarna maak ik mijn bed op en ga ik rusten.

D. 14 December

Voor de middag is er theorie, over de mitrailleur door Vaandrig Vugt.[8] Hierna krijgen we oefeningen in de vorm van touwtrekken en krachttoeren.Na het middagmaal is aardappelschillen aan de orde voor morgen. Na dit werk ga ik met Jo naar de kerkdienst in het fort, waar Ds. Hooijer preekt. Er is geen avondnieuws en om 10 uur rust ik naast Jo.

V. 15 December

Het wordt winter en het heeft vannacht best gevroren. De dienst bestaat uit het bezetten van de stellingen tot 11 uur. Na het middagmaal hebben we een loop naar het Polderhuis en we zijn om 4 uur weer terug. In het fort is er vanavond een film uit Amerika, Der Biezennen. Het is een aardige film. Om half 11 ga ik na het ANP te bed.[9]

Z. 16 December

Om half 9 is het appel. Hierna krijgen we theorie over het pistool en doen we gymnastiekoefeningen. Om half 12 is de uitbetaling van de soldij. Na de snert gaan we om 2 uur de vloeren schrobben en we maken de kastjes in orde. Na de schoonmaak is er een controle door onze commandant, luitenant Boks, en alles wordt in orde bevonden. Jo en ik gaan naar Weesp en komen om 10 uur terug. Om 11 uur gaan we op stok.

Z. 17 December

Zondagmorgen ga ik naar de kerk in Weesp, ds. Haselager preekt. Daarna ga ik naar het militair tehuis voor koffie en om 1 uur ga ik terug naar de barak voor het eten: aardappels met appeltjes en vla. Na het eten ga ik naar de familie Willeke in Naarden. Om 10 uur ga ik via de Hakkelaar terug naar de barak. Verder is er niets bijzonders en ik ga maffen tot maandagmorgen.

M. 18 December

We beginnen de dag met een appel en gaan daarna naar Weesp om te schieten. Het is erg koud en het vriest hard. In Weesp schiet ik de eerste maal heel slecht met 31 van de 40, maar de tweede maal schiet ik 37. Ik ben om 2 uur thuis in de barak en ik heb geen dienst meer. Vanavond ga ik naar het fort voor een avond vol vrolijkheid, waaronder Hans Snel met zijn liedjes. Het is een mooie avond en om 11 uur ben ik thuis.

D. 19 December

Vandaag gaan we voor het eerst naar het Sportfondsenbad in Amsterdam. De inrichting is schitterend en we zijn lekker in het bad geweest. Na afloop is er een demonstratie van een polowedstrijd. Om 4 uur zijn we, per trein, weer in Weesp. Na het eten schrijf ik wat brieven. Ik ontvang geregeld post, alles blijft gezond en best in orde. Om half 11 ga ik onder de wol en maffen.

W. 20 December

Om te beginnen ontdooien de kramen in het washok, want het vroor deze nacht wel met -8 graden. Het is erg koud en de wegen zijn glad, daarom is er binnendienst. Na de middag gaan we schaatsenrijden in de omgeving van het fort en om half 5 zijn we thuis. Na 6 uur lezen we de krant, luisteren naar de radio en sjoelen we. Het wordt weer half 11, tijd voor de zak met stro.

D. 21 December

Het is vannacht weer winter geweest en onze dienst begint met theorie over het gas. Daarna krijgen we een lezing van de dokter over geslachtziekten. Na 2 uur is er een kerkdienst in het fort van Ds. Hooijer. Om 4 uur zijn we terug en na het eten gaan we naar het fort voor een film over Indië. We zijn om 10 uur terug en nemen nog even een kop koffie met koek. Daarna gaan Jo en ik weer naast elkaar. Tot morgen.

V. 22 December

De winter gaat door en buiten is het bar koud. De barak is nauwelijks te verwarmen. De dienst bestaat uit het bezetten van de stellingen en in de middag is de oefening hetzelfde als vanmorgen. Het is te koud voor deze dienst buiten en vanavond hoeven we niets meer te doen. Het loopt al mooi naar de kerstdagen. Het is net half 11 geweest en het is genoeg voor vandaag.

Z. 23 December

Voor de middag krijgen we binnen theorie over krijgstucht en het gedrag in het openbaar.[10] Om half 12 is de uitbetaling van het soldij. Na de snert moeten we om 2 uur de barak schrobben en om 4 uur is de dienst afgelopen. Vanavond ga ik niet te laat naar bed, want morgenvroeg moet ik er om 5 uur uit. Ik ga per eerste gelegenheid naar Hoorn voor kerstverlof.

Z. 24 December

Om 5 uur sta ik op en om kwart voor 6 vertrekken we uit de barak. Buiten is het volop winter. Om half 7 ontvang ik op het station een doosje sigaretten van de Weermacht voor het kerstgevoel.[11] Om half 9 ben ik in Hoorn, waar Ym net uit bed stapt. ‘s Avonds ga ik te kerk en deze zondag gaat verder zonder nieuws aan ons voorbij. Ik ben ‘s avonds gezellig thuis met de kinderen.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Kerstpakketten voor onze militairen, Public Domain, via Openbeelden (van VPRO).

Niet alleen Sikke ontving iets van de krijgsmacht voor de kerstdagen. Sommige soldaten kregen zelfs complete kerstpakketten voor de feestdagen.

M. 25 December

1^ste Kerstdag. Het is buiten koud en het vroor vannacht erg. ‘s Morgens ga ik met Jan naar de kerk in de Eikstraat. Daarna bezoeken we nog familie en met avond blijven we thuis. We luisteren naar het kerstprogramma op de radio en om 8 uur gaan de kinderen te bed. Verder zitten Ym en ik thuis.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Kerstmis 1939, Public Domain, via Openbeelden (van VPRO).

Het polygoon journaal maakte een item over de kerst van 1939.

D. 26 December

2^de Kerstdag. In Hoorn is het stil en de winter doet zijn best. Er wordt veel schaatsgereden op de Vest. De kinderen gaan ‘s middags naar het kerstfeest in de kapel en ze zijn met de avond thuis. De kinderen, Jan en Ankie, komen vol Kerstvreugde thuis en om half 11 vertrek ik uit Hoorn. Om half 1 ben ik weer in Weesp en om 1 uur ben ik weer in de barak. Het kerstverlof is weer voorbij.

W. 27 December

Na het appel moeten we voor de 5^de sectie aardappels jassen in de barak tot 12 uur. Na het middagmaal gaan we een uur stellingen bezetten en vervolgens krijgen we theorie over de krijgstuchtdoor de C.C.[12] Na het eten van 5 uur gaan we deze dag verder doorbrengen in de barak, want de kantine in de barak is nu officieel geopend. Om 11 uur gaan we rusten.

D. 28 December

De donderdagmorgen begint met een mars langs fort Hinderdam en door Ankeveen. Om half 12 zijn we terug en is de troep binnen. Na de middag moeten we uit de barak om onze wapens en uitrusting in orde te maken. ‘s Avonds om8 uur heb ik wacht aan de weg, maar er is geen nieuws tijdens op wacht vannacht. Op vrijdagmorgen om 8 uur ben ik terug in de barak, waarna ik tot 12 uur slaap.

V. 29 December

De morgen heb ik slapend doorgebracht op de strozak. Na het eten van de kuch is in de dienst opgenomendat we kokermateriaal moeten verzamelen bij de stellingen.[13] Om 4 uur zijn we hiermede klaar. Na de boerenkool met worst gaan we om half 8 naar het fort voor een uitvoering van het toneelgezelschap uit Weesp. Een aardige avond, hoewel niet op al te hoog pijl. Ik ben om 11 uur terug en ga vlug wegens kou onder de wol.

Z. 30 December

Deze voorlaatste dag van 1939 geeft niet veel te doen. ‘s Morgens moeten we aardappels schillen en ontvangen we soldij. Na de grauwe erwten met spek is het zwabberen geblazen. ’s Avonds wordt in de barak met sjoelen versleten en ik prijs me gelukkig wanneer het 10 uur is. Na de persberichten van het ANP gaat deze heen naar de plaats van de rust.

Z. 31 December

Zondag is de laatste dag van het jaar en ik ga ‘s morgens naar de kerk. Om half 1 ben ik terug voor het middagmaal en om 5 uur ‘s middags gaan we naar de Oudejaarsavonddienst in Weesp. Om 9 uur ben ik terug, waarna ik nog wat Nieuwjaarscorrespondentie schrijf. Om 11 uur ontvangen we een flesje wijn met oliebollen, en om 12 uur wensen wij elkaar veel heil en zegen. Het jaar is voorbij, wat brengt 1940 ons??? Om 1 uur ga ik te bed, maar het is om 2 uur in de barak een leven van belang.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Nieuwjaarswens van Polygoon, Public Domain, via Openbeelden (van VPRO).

Het polygoon journaal blikte terug op het jaar 1939 en alle belangrijke gebeurtenissen die in dat jaar plaatsvonden.

[1] Ds. staat voor Dominee.

[2] St. staat voor Sint.

[3] TBC staat voor tuberculose.

[4] Een Sectie bestond uit ongeveer 30-34 man.

[5] PWN staat voor Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland. Dit is een drinkwaterbedrijf dat gevestigd is in Noord-Holland, waar Sikke werkte.

[6] O en O (Ontwikkeling en Ontspanning) waren comités die cursussen en andere activiteiten organiseerden voor (dienstplichtige) soldaten.

[7] De voorpostendienst is een veiligheidsdienst voor rustende troepen. Militairen op voorpostdienst waarschuwen de rustende troepen bij een potentiële aanval en kunnen, indien nodig, de vijand tijdelijk tegenhouden.

[8] Vaandrig is de laagste officiersrang binnen de landmacht, luchtmacht en marechaussee. Het wordt doorgaans toegekend aan officieren in opleiding.

[9] Algemeen Nederlands Persbureau.

[10] Krijgstucht zijn de interne gedragsregels die binnen de krijgsmacht gelden.

[11] Weermacht is een ander woord voor de Nederlandse krijgsmacht.

[12] C.C. staat voor Compagnie Commandant.

[13] Kuch was munitiebrood.

M. 1 Januari

‘s Morgens ga ik met Jo naar de kerk. Het is bar winter en de weg is zeer glad, waardoor we naar Weesp glijden. Na de dienst gaan we direct terug naar de barak om te eten. Ik schrijf in de barak een stuk in het kerkblad De Wachter.[1] ‘s Middags gaan Jo en ik schaatsenrijden op de fortgracht in Weesp en ‘s avonds zijn we in de barak.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Lichting 1940 komt op, Public Domain, via Openbeelden (van Stichting Natuurbeheer).

Ook in 1940 werden nieuwe soldaten opgeroepen. In deze video is te zien hoe de lichting van dat jaar werd opgeroepen om in dienst te treden.

D. 2 Januari

Ik ben kamerwacht in de stafbarak, samen met Heringa, en om 9 uur vertrek ik naar de barak. Ook ’s middags en ‘s avonds is mijn werk daar. De post brengt nu mijn nieuwjaarswensen van thuis: van heit en meerderen.[2] Zuster Tiete is vandaag jarig en in gedachten geef ik mijn gelukwensen. Om half 11 in de avond gaan Jo en ik weer onder de dekens.

W. 3 Januari

Het vriest dat het kraakt met -10 graden en het is een barre winter. Ik moet vanmorgen om 8 uur op wacht. Het is op wacht ontzettend koud en we krijgen het niet warm. Er is op wacht niets te melden en om 8 uur ‘savonds worden we afgelost. In de barak zit iedereen om de kachel zich op te warmen en om 10 kruip ik wat verkouden onder de wol.

D. 4 Januari

Na het ochtendappel ga ik op het ziekenrapport van de dokter. Ik ontvang wat drank tegen mijn hoest en ik krijg 1 dag binnendienst. Ik scharrel deze dag op de kamer en lig zo nu en dan even op de krib. Het eten smaakt nog best en met de avond ga ik niet te laat onder de wol. Om half 10 strijk ik neer om verder wat uit te broeien.

V. 5 Januari

Het vroor vannacht -9 graden en het is nog steeds winter. De Vecht is reeds sterk. De dienst is vandaag een schaatstocht van 35 kilometer, maar wegens verkoudheid blijf ik achter. ‘s Avonds gaan we naar Weesp voor de AVRO-avond. Het is bar koud en om half 8 zijn we in Weesp. De uitvoering valt bitter tegen en de organisatie is heel slecht. Jo loopt voor de pauze al weg en om 12 uur keert de rest stijf van de kou en onvoldaan terug.

Z. 6 Januari

Om half 9 is het appel en nadien gaan we de sneeuw wegruimen die in de stelling is ingewaaid. Er is nog steeds een strenge vorst en om 11 uur keren we stijf van de kou terug. Na de thee staat hetzelfde werk op de dagorder en om 4 uur is de dienst als afgelopen te beschouwen. Korderijk neemt afscheid, omdat hij naar Indië gaat.[3] Vanavond is de openingvan het Chr. militair tehuis in Weesp.[4] Om 11 uur ben ik terug in de barak.

Z. 7 Januari

Deze dag begint met theorie over het pistool, gevolgd door gymoefeningen tot 11 uur. Na het middageten beginnen wij met de rest van de sneeuw weg te ruimen. Na 5 uur krijgen we warm eten. Ik heb om half 7 barakwacht en om 9 uur heb ik wacht. Ik doe ‘s nachts de ronde in de barak en voorzie de kachels. Het is mooi winterweer, maar het vriest nog steeds. Ik heb wacht tot half 7 ’s morgens.  

M. 8 Januari

Ik heb tot half 2 rust vanwege de nachtwacht en om 2 uur gaan we naar de stafbarak voor een inenting tegen tyfus. Ik krijg ook een inspuiting. ‘s Avonds voel ik me wat koud en koortsig door de inspuiting. Ik ga om 9 uur vroeg onder de wol. Ik voel me niet erg lekker, maar slaap nog goed, ondanks enige verhoging.

D. 9 Januari

Om 9 uur, na het appel, gaan Jo en ik naar de kerk, waar Ds. Hazelager preekt.[4] Na de dienst bezoeken wij ons tehuis. Het is erg gezellig en om 12 uur vertrekken we langs de Klomp naar de barak. De wegen zijn spiegelglad en ‘s avonds gaan we nogmaals ter kerke onder het gehoor van Ds. Gall. Om 10 uur gaan we van het tehuis naar de barak. De zondag is vlug omgegaan en om 11 uur rust de schrijver dezes.[5]

W. 10 Januari

Maandagvoormiddag is de dienst in de barak, onderricht velddiensten versperringsdienst.[7] Na de middag maken vele gebruik van de schaatsen. Ik vervang de kamerwacht en om 5 uur kunnen we eten. De bruine bonenmet spek doen het best. ’s Avonds brengen we de tijd door met lezen en sjoelen. Het is kwart over 10 en na de persberichten sluiten ook wij.

D. 11 Januari

Vandaag gaan we naar het Sportfondsenbad in Amsterdam om weer eens grondig te worden opgeknapt. Na het bad is er een demonstratie van de Amsterdamse zwemklas. Het zijn geweldige prestaties, zowel in het dameszwemmen als bij het maken van duiksprongen. Om 3 uur zijn we in Weesp terug en om kwart voor 4 zijn we terug in de barak. Na het eten is er in het fort een avond van de Haagsche Reddingsbrigade, afdeling Propaganda voor het Reddend Zwemmen. Om half 11 kruipt ieder onder de wol.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, iedere soldaat zwemmer, Public Domain, via Openbeelden (van VPRO).

Tijdens de mobilisatie werd ook aandacht besteed aan zwemlessen en/of het reddend zwemmen, zoals te zien is in deze video en in het dagboekfragment van Sikke.

V. 12 Januari

In schoon vooruitzicht van het verlof, beginnen we met een mars over Weesp naar Nigtevecht en weer terug. Na de thuiskomst knap ik me op, zodat ik om 4 uur kan vertrekken naar Hoorn, waar ik om half 7 aankom. Het is bar koud en het vriest dat het kraakt. De winter is ongekend streng. Thuis is alles best in orde en ook met de kinderen.

Z. 13 Januari.

1^ste verlofdag, maar van dooiweer is geen sprake. Ik zit meestal thuis, maar het bezoeken van vaste klanten blijft mijn werk. Ik ga snel naar het kantoor van P.W.N. en daarna ga ik naar van Putten en Beppe Haas in de Weel.[8] De dag vliegt voorbij en ‘s avonds gaan Ym en ik even kijken naar de verlichte ijsbaan op de Vest, maar wegens strenge kou gaan we vlug naar de kachel in de Pieter Florisstraat 4.

Z. 14 Januari

2^de verlofdag en het is nog erg koud buiten. Vannacht was het boven de -10 graden vorst. Deze dag breng ik thuis door en ik schrijf een brief naar Heit in Oudega.[9] Om kwart voor 10 trek ik weer mijn spullen aan en om half 11 verlaat ik weer ons Hoorn. Ik ben om 12 uur in Weesp en om kwart voor 1 lig ik alweer naast mijn vriend van den Akker.

M. 15 Januari

Een makkelijke dag is ook een daalder waard (alleen je vangt hem niet). Mijn soldij vangen is het zwaarste werk vanmorgen. Na de snert moeten we ‘s middags de barak schoonmaken, dekens kloppen. enzovoort. Om 4 uur is alles in orde en ik ontvang een brief van heit en G. de Vos. Alles is best. G. de Vos ligt in Maarn, want hij zit ook in dienst.

D. 16 Januari

’s Morgens gaan Jo en ik naar de kerk net als altijd. Na de dienst komt tot ons de mededeling dat het verlof is ingetrokken. Mistroostig gaan we naar de barak. ‘s Avonds gaan we nogmaals te kerk. In het tehuis is het gezellig en het is 10 uur als we weer vertrekken. In de barak is er bespreking over het intrekken van het verlof. Ook België trekt zijn verloven in.[10] Om half 12 met strenge vorst buiten, gaan we te bed.

W. 17 Januari

Maandagmorgen na 9 uur bezetten wij onze stellingen langs de Vecht en om 11 uur zijn we terug. De dienst is tot half 2 afgelopen. Om 2 uur gaan we naar de stafbarak voor de tweede inspuiting tegen tyfus. Ik blijf op de kamer en vervang vanmiddag de kamerwacht van de onderofficieren. Verder is er deze dag geen nieuws van betekenis.

D. 18 Januari

Om 8 uur ga ik naar de grote weg voor het betrekken der wacht, waar ik 24 uur lang zal posten. De andere jongens gaan naar Sportfondsenbad in Amsterdam. Op wacht is er geen nieuws, behalve dat het snerpend koud is met -14 graden vorst. Wij staan vannacht niet buiten, maar binnen kunnen we het niet verwarmen. Ik heb niet geslapen vannacht. Dit was tot nu toe de koudste nachtwacht. Buiten woedt er een sneeuwstorm en om 8 uur ‘s morgens ben ik weer terug in de barak.

V. 19 Januari

Vanmorgen heb ik uitgeslapen, vanwege de wacht. Buiten is het nog winter en in de zon is het -8 graden met vorst. We rukken niet uit vanwege de slechte weg. Het is spiegelglad. Er is geen dienst vandaag. Vanavond gaan Jo en ik schuin over naar de barak Hinderdam en lopen we langs de Vecht terug. Om half 9 zijn we weer binnen. Er is nog geen verlof vrijgegeven en om 10 uur gaan we op de strozak.

Z. 20 Januari

De stemming was vandaag niet zo best in de barak. Het verlof zit ons dwars en er liggen nogal wat militairen ziek aan keelontsteking, in onze barak ook 9 stuks. Buiten heerst een strenge kou. De dienst is theorie en oefeningen met gasmaskers. Verder is er geen dienst. Vanmiddag is er een dienst in het fort van ds. Hooijer. Verder is er geen nieuws meer, ook geeft de radio geen ongunstige berichten.

Z. 21 Januari

Vannacht is er veel sneeuw gevallen en vanmorgen na het appel moeten we sneeuwruimen uit de stellingen bij -10 graden vorst. Het is bar koud en om half 12 zijn we terug. Om 2 uur wordt de sneeuw verder opgeruimd. Vandaag krijgen we boerenkool met worst en het smaakt me best. Om 8 uur gaan Jo en ik naar Weesp voor radio-onderdelen. Ik ga nog naar het tehuis en om 10 uur ben ik weer terug. Om half 11 gaat deze naar de krib.

M. 22 Januari

De zaterdagdienst begint met gymoefeningen, touwtrekken enzovoort. Om half 12 krijgen we uitbetaling van de soldij. Na de kop koffie uit de kantine ga ik nog even bij de kachel zitten en daarna gaan we aan de snert met kluif. Om 2 uur maken wij de vloeren en glazen schoon. Verder is er deze dag geen opmerkelijk nieuws en ‘s avonds is het rustig in de barak. Om 11 uur is de week om.

D. 23 Januari

Na het morgenappel ga ik naar de kerk in Weesp, want het avondmaal is vandaag. Ds. Gall preekt en veel jongens gaan aan tafel, ook Jo en ik. Na de dienst gaan we naar het tehuis voor koffie en om half 1 keren we terug naar de barak. Om 5 uur gaan we naar de kerk in Weesp voor de nabetrachting en nadien naar het tehuis.[11] Via de radio wordt medegedeeld dat de verloven vanaf woensdag ingaan. Er heerst algemene instemming en om 11 uur ben ik thuis.

W. 24 Januari

Vanmorgen heb ik om 8 uur wacht aan de grote weg. Het is nog steeds ongekend koud en er ligt veel sneeuw. Op wacht is het bar koud en wij kunnen ons moeilijk verwarmen. Tijdens het posten gaan we naar binnen om ons op te warmen. De kost is vandaag grauwe erwten met spek en pap toe. Vandaag is er geen nieuws en ik kom om 7 uur in de barak. Om 10 uur sluiten we.

D. 25 Januari

Dinsdag is de dag dat men naar het Sportfondsenbad in Amsterdam gaat. De jongens van de binnendienst moeten aardappel schillen en ik blijf ook achter. Het is mij te koud en de weg is spiegelglad. Om half 4 komen de jongens terug en de eerste verlofgangers vertrekken weer. Vanavond zijn er geen bijzonderheden en we repareren samen met Jo zijn pedalen. Om 10 uur is het ruste.

V. 26 Januari

Na het morgenappel wordt de dienst gedaan met onderricht over gasaanvallen, gevolgd door een aanslagoefening om 10 uur. Na het eten van aardappels met raap en rijstepap is er ’s middags een loop naar Ankeveen. Om 4 uur zijn we terug, waarna de dienst afgelopen is. Jo gaat op wacht bij de barak. Vanavond is er niets van betekenis te melden en om half 11 gaan we te bed. Buiten is het nog steeds winter met nog -6 à -7 graden vorst.

Z. 27 Januari

Vandaag is er niet veel nieuws en de dienst heeft niet veel te betekenen. ‘s Middags schrobben we de kwartieren, en luchten we de dekens en de strozak uit de barak. Vanavond ga ik naar Weesp met J. Tuininga, want er is een lezing met lichtbeelden. Het is bar koud en de lezing gaat wegens ziekte niet door. Om half 10 zijn we weer terug in de barak en er is weinig nieuws op de radio.

Z. 28 Januari

Zondag ga ik naar de kerk in Weesp samen met Jo van den Akker. Het is nog steeds bar koud en er heerst nog steeds een strenge vorst. Na de dienst gaan we naar het tehuis voor koffie en ‘s middags om 5 uur gaan we opnieuw naar kerk in Weesp. Nadien gaan we naar het tehuis, waar wij sjoelen en schrijven. Het is zo half 10 en we gaan langs de spiegelgladde weg door de Klomp naar huis. Verder is er geen nieuws en om half 11 is het rusten geblazen.

M. 29 Januari

Bij het ontwaken is het nog steeds winter, alles is een ijsbank. Onze barak lijkt wel een ijsgrot met kegels van 1,5 meter die van het dak hangen. Het is te koud voor de mars, dus de dag wordt binnen ten einde gemaakt. Veel nieuws is er vandaag niet en de C.C. geeft een lezing over de gedragingen voor een militair in dienst.[12] Ik krijg post van Oudega, alles best.

D. 30 Januari

Ik ga vandaag op wacht aan de grote weg en het is nog steeds bar koud. Het lijkt wel alsof de winter ons nooit verlaat. Op wacht gebeurt niets nieuws. De andere jongens gaan naar Amsterdam. Vanavond om half 9 zijn we in het fort voor de film Jubileum uit de jaren 40 van H.M. de koningin. Het is een aardige film, alhoewel niet buitengewoon.[13] Verder is er geen nieuws aan te tekenen.

W. 31 Januari

Woensdagmorgen, na het appel, maken we een mars naar Nederhorst den Bergen gaan we over Hinderdam terug. Na de middag is er geen dienst, want er is buiten een sneeuwstorm. Het is een barre winter en eenieder vermaakt zich in de barak bij de kachel. Ik voel me niet lekker en ga wat vroeg onder de wol vanavond.

[1] Het stuk is vermoedelijk niet gepubliceerd, aangezien het kerkblad nergens een vermelding heeft gedaan naar Sikke Hiemstra.

[2] Heit is vader in het Fries.

[3] Indië staat voor Nederlands-Indië (Indonesië), de voormalige kolonie van Nederland.

[4] Chr. staat voor Christelijk.

[5] Ds. staat voor dominee.

[6] Het is onduidelijk waarom Sikke zijn zondag omschrijft, terwijl 9 Januari-1940 op een dinsdag viel. Het is mogelijk dat hij een fout heeft gemaakt tijdens het dateren van zijn dagboek. Op een later moment in Januari past hij deze fout aan en loopt het dagboek weer gelijk met de daadwerkelijke datum.

[7] Velddienst verwijst naar de dienst die in het veld wordt uitgevoerd. In een aantal gevallen wordt met deze term specifiek de veiligheidsdienst of voorpostendienst bedoeld.

[8] PWN staat voor Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland. Dit is een drinkwaterbedrijf dat gevestigd is in Noord-Holland, waar Sikke werkte.

[9] Heit is vader in het Fries.

[10] Op 10 januari 1940 vond het Maasmechelen-incident plaats. Een Duits vliegtuig moest een noodlanding maken nabij het Belgische plaatsje Vucht. Aan boord van het vliegtuig bevonden zich plannen voor een aanval op België, Nederland en Luxemburg (Fall Gelb). De Belgische autoriteiten speelde deze informatie door aan Nederland. Hoewel Nederland aanvankelijk sceptisch was, besloot Nederland toch om geen nieuwe verloven meer af te geven.

[11] De nabetrachting is het bezinnend terugzien op de viering van het Avondmaal met het oog op de vraag hoe je verder met God mag leven.

[12] C.C. staat voor compagnie commandant.

[13] H.M. staat voor Hare Majesteit.

D. 1 Februari

Ook nu is het nog steeds helder winter en is er nog geen dooi in zicht. De morgendienst is het bezetten van de stellingen. Er wordt verzocht om deze dienst wegens de kou af te lassen. ‘s Middags wordt het werk gestaakt, vanwege de kou. Vanavond is er een voorstelling in de Klompbarak. De gez. van Kerkhoven speelde Tamina, een machtig stuk en schitterend gespeeld.[1] Het is erg koud en verkleumd gaan we om 11 uur naar onze barak. Om half 12 gaan we onder de vodden.

V. 2 Februari

Ik ben vandaag kamerwacht O. en O.[2] Buiten woedt een storm en jaagt de sneeuw. Om 1 uur hoor ik op de radio dat er een trein vanuit Hoorn is ingesneeuwd. Ik vraag eerder om met verlof te gaan, wat wordt toegestaan. Om 2 uur vertrek ik en om 3 uur ga ik vanuit Amsterdam over Alkmaar naar Hoorn, waar ik om 5 uur aankom. Het is ontzettend koud en er is veel wind. Thuis is alles best in orde en met de kinderen is het oké.

Z. 3 Februari

Zaterdagmorgen ga ik even naar Van Putten op ‘t Keern en even naar De Haas in de Weel. De wegen zijn niet te berijden en het verkeer ligt totaal lam. De sneeuwbanken zijn 1,5 meter hoog en het is thuis niet warm te stoken. De rest van de dag breng ik thuis door. ’s Avonds zit ik thuis bij Ym en de krant vermeld een verkeerstremming door de winter.

Z. 4 Februari

Zondagmorgen ga ik met Jan naar de kerk. Het is nog steeds koud, maar de vorst stelt op het ogenblik niet veel voor. In de middag valt er regen. Het is niet mogelijk om naar buiten te gaan, vanwege de gladde weg. Ik voel me niet goed en besluit morgen de dokter te raadplegen. ‘s Avonds lig ik te bed met wat koortsen een lichte keelontsteking. Buiten is het slecht weer en het regent.

M. 5 Februari

Ik blijf in mijn bed en ga een boodschap brengen aan dokter Engel, die mij om 12 uur komt opzoeken. Hij zegt dat het griep is en drukt me een paar dagen in bed. Ik voeg het bewijs toe in de brief die ik verstuur naar de C.C.2-1-31 RI Lt. Koks.[3] Veel nieuws is er vandaag niet en ‘s middags ga ik er even uit. Met de avond is er geen nieuws meer.

D. 6 Februari

Het dooit snel en het is erg mistig weer. Het heeft de gehele dag buiten geregend, waardoor het ongekend vuil is langs de weg. In geen jaren is er zoiets geweest aan natte sneeuw. De trein en het busverkeer is weer hersteld, maar langs de weg is het moeilijk. Ik voel me vandaag wat beter en mijn keel is wat beter dan gister. Vanavond luister ik naar de Snip en Snap-revue.

W. 7 Februari

Vanmorgen ben ik weer uit bed gegaan en om 12 uur krijg ik bezoek van de dokter. Hij zegt dat ik te vlug ben en vanmiddag weer onder de wol moet gaan. Verder is er geen nieuws en het is nog best dooiweer, maar ook mistig en triest weer met lichte motregen. Ik ontvang een briefkaart van J. Tuininga. Verder is alles goed deze dag.

D. 8 Februari

Op donderdagmorgen is het nog dooiweer, alhoewel weer vorst wordt verwacht. Het weer is overdag goed en niet koud. Er is deze dag geen nieuws van betekenis, maar met de avond komt er wind. Het vriest ‘s avonds laat alweer met -4 graden. De winter komt weer met kracht terug en de krant schrijft van een record in vergelijking met 100 jaar geleden.[4] Er is over het oorlogsnieuws niets te melden.

V. 9 Februari

De winter is teruggekomen. De lucht is helder en het vriest weer stevig met ongeveer -5 graden. Overdag is er geen nieuws. Ik voel me weer goed en wacht af wat de dokter zal zeggen. In de avond wordt het koud. De lucht blijft helder en het vriest om 11 uur ’s avonds met -9 graden. Er staat een vrij sterke wind uit het noordoosten. Deze dag is er geen nieuws meer.

Z. 10 Februari

Zaterdagmorgen. Het vroor vannacht zeer sterk met wel -12 graden vorst en veel wind. Het is anders prachtig winterweer vandaag. Ik wacht op bezoek van de dokter. Om 5 uur is de arts langs geweest en hij heeft mij nog een paar dagen rust voorgeschreven. Hij oordeelde dat ik volgende week weer terug kan gaan naar mijn onderdeel. Verder is er deze dag geen nieuws en tegen de avond is er strenge vorst.

Z. 11 Februari

Zondagmorgen is er strenge vorst van -10 tot -12 graden Celsius. Ik ben naar de kerkdienst geweest en in de kerk stonden 120 jonge militairen voor het eerst in Hoorn onder de wapenen. Ik heb nog bezoek gehad van Ale Heringa en zijn vrouw. ’s Middagstegen 12 uur valt er sneeuw en in de avond is er nog vorst van -6 graden. Het is helder stil weer. Verder is er deze Zondag geen nieuws en ik zit vanavond thuis.

M. 12 Februari

Van zondag op maandagnacht was het -8 graden vorst. Vóór de middag is het helder weer, maar tegen 4 uur ‘s middags begint het weer te sneeuwen. Verder ben ik de gehele dag thuis en vanmiddag ben ik alleen met Ankie. Ym gaat namelijk naar de Drieboomlaan wegens de ziekte van haar moeder. Deze dag is er verder geen nieuws en ik heb nog een tekenwerk gemaakt voor mijn zuster Niene. ‘s Avonds valt er niets te melden van betekenis, alleen stevige vorst met een sneeuwstorm. Om 11 uur vriest het -6 graden Celsius.

D. 13 Februari

Vandaag is het de verjaardag van broer Andries. Het heeft vannacht weer sterk gevroren met -10 á -12 graden. Het weer is goed en er valt heel weinig sneeuw vanmorgen. Vanmiddag ben ik weer alleen thuis met Ankie. Men meld op de radio dat in de nacht van maandag op dinsdag er vorst van -16 tot -24 graden was. Dit is een record tot heden. Verder is er geen bijzonder nieuws te melden, alles gaat goed met ons allen.

W. 14 Februari

Vandaag is mijn broer Fokke jarig. Vannacht was er weer een strenge vorst tot -15 graden Celsius, maar overdag is het goed weer. Vanmorgen heb ik van dr. Engel een bewijs gehaald dat ik op 15 feb weer kan vertrekken. Vanmiddag kreeg ik bezoek van een militaire arts die eveneens oordeelde om te vertrekken. Vanavond ben ik naar de muziek geweest.[5] Verder is er geen nieuws van betekenis. Morgen vertrek ik naar de barak bij Uitermeer in Weesperkarspel. Vannacht is er veel wind en vorst.

D. 15 Februari

Deze dag gedenk ik mijn 35-jarig levenslicht. De dag is nog met vrij veel vorst doorgegaan en ‘s middags om half 5 vertrek ik weer naar Fort Uitermeer in Weesperkarspel. Ik ben om 6 uur in Weesp en om half 7 ben ik in de barak. Alles is in beste orde en weer ontsmet. J. van den Akker is nog ziek. Om 11 uur ’s avonds ga ik mijn strozak weer proberen. Verder is er deze dag geen nieuws en mijn verjaardag verloopt rustig en goed.

V. 16 Februari

Om half 8 ontwaakt deze weer in de barak en word ik aangewezen als kamerwacht, een taak die ik volbreng. ‘s Avonds ga ik naar een uitvoering in de kantine van Fort Uitermeer. Het is een prachtavond. Het kantonnement te kust en Lt. Jim Vogel zijn aanwezig.[6] De humorist en Goochelaar Mutters verzorgt een prachtprogramma en om half 12 keer ik wel voldaan terug naar de barak. Ik ontvang nog post van mijn vader uit Oudega en van Tiete, alles oké. Verder is er geen nieuws.

Z. 17 Februari

Vandaag is het 10 dagen oorlogsdienst. ’s Morgens krijg ik soep (geen thee) en bruine bonen voor de kost. Op deze dag vervul ik nog mijn plicht als kamerwacht. In de middag krijgen we theorie van Luitenant Enzing en na het eten moeten we de barak schrobben. Ik vertrek om 4 uur met periodiek verlof en om half 7 ben ik in Hoorn. Thuis is alles nog best met Ym en de kinderen. Ik ontvang een felicitatiebericht van het kantoorpersoneel van de PWN.[7] Het voetreizen gebeurt op straat en verder is er geen nieuws.

Z. 18 Februari

Zondagmorgen ga ik naar de morgendienst in de kapel aan de Eikstraat. Het is mooi, helder en zacht winterweer, maar met een zeer gladde weg. Er wordt nog hardrijderij gehouden door jongens op de Vest en er gaan 12 personen per fiets over het IJsselmeer van Stavoren naar Andijk. Verder is er deze dag geen nieuws en zondagavond blijf ik thuis bij de radio. Deze winter overtreft de winter van 1890 met dooi, kou en vorst.

M. 19 Februari

Maandagmorgen ga ik naar Berkhout, en naar De Haas en Van Putten. Ook ga ik naar het kantoor van de PWN, alles best in orde. ‘s Middags vertrek ik om half 5 naar Weesp en om 7 uur ben ik in de barak, waar om 8 uur de AVRO-avond begint. De avond valt tegen, erg tegen. De muziek was mooi en Max Tok deed het geweldig, maar voor de rest was er niet veel bijzonders. Om 12 uur ‘s nachts komt Jo van den Akker terug van ziekteverlof. Verder is er veel drukte in de barak, maar geen nieuws meer van betekenis.

D. 20 Februari

Ik ben om half 8 opgestaan en ga met de compie naar het Sportfondsenbad in Amsterdam.[8] Het is geen winter meer en het dooit gering. Om half 4 zijn we weer terug in de barak. Verder is deze dag zonder nieuws aan ons voorbijgegaan. ‘s Avonds is het in de barak rustig en na wat gelezen te hebben, wordt het half 11. We gaan we weer welgemoed te ruste.

W. 21 Februari

Na het morgenappel begint de dienst met lichamelijke oefening van half 9 tot half 10 en hierna theorie over de zware mitrailleur, gegeven door een sergeant van de M.C.[9]Na het middagappel ga ik op wacht langs de grote weg. Om half 12 tot 12 uur neem ik lichtkogels waar in de richting van Hilversum.[10] We houden alle wagens aan en controleren deze. We staan met geladen revolver op post en het is een drukke nacht met veel afwisseling. Verder geen bijzonder nieuws te melden!

D. 22 Februari

Vanmorgen had ik nog de wacht en er is geen nieuws over de lichtkogels. Ik wordt om 2 uur ’s middags afgelost en ga me opknappen. Na het eten ga ik naar Naarden, waar alles best in orde is bij de familie Wileke. Om 10 uur ben ik weer, na een slechte weg langs de Keverdijk, in de barak terug. Verder is er geen nieuws meer en om half 11 ga ik onder de wol. Het is zacht weer.

V. 23 Februari

Na het morgenappel maken we een mars van 20 kilometer langs Nederhorst den Bergen via het Polderhuis in Ankeveen. Om 1 uur zijn we terug in de barak. ’s Middags, na het eten, is het enige grote werk om ons regimentsnummer 31 op ons veldmutsje te steken. Na het eten van aardappels, boerenkool en vleespap, wat ons lekker smaakte, brengen we tot 11 uur onze tijd door in de barak. Daarna dalen we weer lekker neer op onze strozak. Het is mooi zacht weer en het dooit snel.

Z. 24 Februari

Zaterdagmorgen na het morgenappel gaan we aardappels schillen voor twee dagen. Om half 12 is het tijd voor de uitbetaling van de soldij. Na het middageten heb ik kamerwacht bij O. en O.[11] Vanavond ben ik naar Weesp geweest, naar ons militair tehuis, waar ik correspondentie afwerk. Om 10 uur ben ik terug en om half 12 onder de wol.

Z. 25 Februari

Zondagmorgen. Ik werk eerst in de kamer van O. en O. en ga dan naar de kerk in Weesp. Na de dienst ga ik even naar het tehuis voor koffie en om 12 uur vertrek ik weer naar de barak. Na het eten ga ik even een uurtje op de strozak en om 5 uur vertrek ik naar het tehuis in Weesp. Ik ben om 10 uur terug in de barak en heb weer lichtkogels gezien richting Nederhorst den Berg. Er is geschoten op sergeant Benhouwer wegens het doorrijden op de motor.[12] Om 12 uur ga ik te bed.

M. 26 Februari

Mijn dienst vandaag is nog steeds kamerwacht. Vanmorgen beginnen we voor het eerst aan de zomerdienst. Ik ben ’s morgens om 7 uur op en de dag verloopt zonder enig nieuws. Het is prachtig mooi weer en niet koud, alle sneeuw is reeds verdwenen. De Vecht wordt alweer opgetrokken, maar er is nog 50 tot 60 cm ijs. Verder is er geen nieuws en ik ga om half 11 onder de wol.

D. 27 Februari

Vandaag is de dag om te baden in het Sportfondsenbad in Amsterdam. Om 3 uur zijn we terug in de barak, waar we alles in orde maken voor de feestavond. Er komt cabaret uit Amsterdam. Het is een mooie avond vol afwisseling van zang, liedjes, schetsen en een acteur. Om 11 uur is het afgelopen. Nadat iedereen weer is opgewarmd, ga ik om half 1 op de strozak. Verder deze dag geen dingen van betekenis.

W. 28 Februari

Deze dag gedenk ik dat er een half jaar militaire dienst op zit. In de voormiddag krijgen we theorie en bezetten we de stellingen. Na de middag moeten we de was inleveren en opnieuw de stellingen bezetten. Na het eten van zuurkool met worst ga ik om half 7 op barakwacht. Er is de gehele nacht op wacht niets te melden, behalve lichtseinen in Utrecht en het afweergeschut uit Amsterdam dat hoorbaar is.[13] Verder is er tot de ochtend geen nieuws, behalve de avondoefening door de compie van 7 tot 12.

D. 29 Februari

Ik rust tot 12 uur vanwege de nachtwacht. Na het middagappel bezetten we de stellingen tot 4 uur. Nadien is er deze dag geen dienst meer en om 7 uur ga ik naar het tehuis in Weesp. Daar is een lezing van ds. Van Meulen over Shackletons reis naar de Zuidpool.[14] Het is een mooie lezing met lichtbeelden. Om half 11 ben ik terug in de barak en het is 11 uur als ik ga rusten. Het weer was mooi vandaag en onze barak werd gedoopt met de naam Gooi en Vechtlust.

[1] Gez. staat waarschijnlijk voor gezusters.

[2]  O. en O. (Ontwikkeling en Ontspanning) waren comités die cursussen en andere activiteiten organiseerden voor (dienstplichtige) soldaten.

[3] C.C. staat voor compagnie commandant // 2-1-31 staat voor 2^e compagnie (ongeveer 160 man), 1^e bataljon (ongeveer 750 man), 31^e regiment (ongeveer 2.500 man) // RI staat voor Regiment Infanterie// Lt. staat voor Luitenant.

[4] De winter van 1939-1940 was de koudste sinds de winter van 1890. De gemiddelde temperatuur was ongeveer -1,9 °C (gemeten in De Bilt) en het koudegetal was circa 294,0. Daarmee was het de derde koudste winter in Nederland van de 20e eeuw. Alleen de winters van 1947 en 1963 waren kouder. De winter van 1939-1940 staat ook bekend als de ‘mobilisatiewinter’, aangezien deze winter samenviel met de mobilisatieperiode.

[5] Het is onbekend of dit een plek was of dat Sikke op deze avond muziek luisterde.

[6] Kantonnement is een plaats waar troepen gelegerd zijn // Lt. staat voor luitenant // Deze zin was in het originele dagboek erg onduidelijk geschreven. Daarin staat: ‘Cantonnement tekust en lz Jim Vogel’. Hierdoor is een deel van de zin geïnterpreteerd bij het overnemen uit het originele dagboek.

[7] PWN staat voor Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland. Dit is een drinkwaterbedrijf dat gevestigd is in Noord-Holland, waar Sikke werkte.

[8] Compie staat voor compagnie.

[9] M.C. staat voor Mitrailleur Compagnie.

[10] Er is weinig bekend over de lichtkogels die werden afgeschoten voorafgaand aan de Duitse invasie van Nederland. In de periode van 17 Februari-29 Februari 1940 rapporteerden meerdere kranten dat er op diverse plekken in Nederland lichtkogels waren waargenomen. Zo werden ze gezien in de omgeving van Amersfoort, Tilburg, Zeist en Goirle, en zoals Sikke in zijn dagboek omschreef, ook richting Hilversum. De lichtkogels werden al snel in verband gebracht met spionage. Het Duitse leger stond erom bekend lichtkogels te gebruiken om de samenwerking tussen infanterie en artillerie te bevorderen, zoals ook gebeurde tijdens de Duitse inval in mei 1940. Desondanks blijft de herkomst van deze specifieke lichtkogels tot op de dag van vandaag onbekend.

[11] O en O (Ontwikkeling en Ontspanning) waren comités die cursussen en andere activiteiten organiseerden voor (dienstplichtige) soldaten.

[12] De lichtkogels die op onverklaarbare wijze in heel Nederland werden afgeschoten, veroorzaakten natuurlijk spanning onder de militairen. Het is waarschijnlijk dat sergeant Benhouwer onder vuur werd genomen toen hij een stopteken van de militairen negeerde. Er is weinig gedocumenteerd over dit incident, waardoor de precieze aard ervan moeilijk vast te stellen is.

[13] De lichtkogel-affaire, die halverwege februari begon, ging gepaard met mysterieuze vliegtuigen die het Nederlandse luchtruim schonden. Het was niet volledig duidelijk uit welk(e) land(en) deze vliegtuigen afkomstig waren, maar desondanks kwam het Nederlandse leger in actie en zette het luchtafweergeschut in.

[14] Ds. staat voor Dominee.

V. 1 Maart

Na het morgenappel treden wij aan voor de bataljonsoefening.[1] We gaan langs het fort over de Keverdijk naar Weesp en keren via de Provincialeweg terug. De oversteenkolonel zijn zeer tevreden en om half 12 zijn we weer binnen.[2] Na de middag maken we een mars tot Hinderdam en om 3 uur zijn we terug. Om 7 uur ga ik naar het fort voor een filmvoorstelling. Het is een mooie film en er is veel belangstelling. Verder is er deze dag geen nieuws en om 1 uur in de avond wordt het rustig.

Z. 2 Maart

Zaterdag begint met het appel, gevolgd door oefeningen aan de rekstok. Daarna gaat men voetballen. Om half 12 is het tijd voor de uitbetaling van de soldij. Na het middageten maken we de barak schoon. In de avond ga ik naar Weesp en naar het militair tehuis voor een filmavond.[3] Om 11 uur keren we terug uit Weesp en om half 12 zijn we weer in de barak. In de barak is alles rustig, alleen nog wat jongens gaan op pad voor de lichtkogels.[4] Verder is er deze dag geen bijzonder nieuws.

Z. 3 Maart

Om half 8 sta ik op, want vanwege de bewegingsvrijheid ga ik al om 10 uur s’ morgens met verlof naar Hoorn. Het is mooi weer en om half 12 ben ik in de Pieter Florisstraat 4,waar alles met Ym en de kinderen best in orde is. In de middag maak ik een wandeling door de stad en ‘s avonds ben ik naar V. Dekker geweest. Er is deze zondag geen nieuws van betekenis.

M. 4 Maart

Maandagmorgen is mijn eerste verlofdag en ik ga naar het kantoor van de PWN.[5] In Hoorn is er geen nieuws van betekenis. In de stad is het druk, vanwege de oefeningen van jonge militairen. ’s  Middags blijf ik thuis en maak ik het tekenstuk van vader in orde. In de avond valt er niet veel te melden. We blijven thuis en luisteren naar een radioprogramma. Verder gaat deze dag rustig aan ons voorbij.

D. 5 Maart

Vanmorgen bezoek ik Van Putten en De Haas in het Weeltje. ’s Middags blijf ik thuis, tot 10 uur in de avond. Om half 11 vertrek ik naar Weesp, waar ik om half 1 weer in de barak ben. Om 1 uur ruk ik meteen uit voor een nachtoefening die tot 6 uur duurt. Het is de eerste nachtoefening in de stelling en ik zit met Jo, Lanting en Pelsma in de schuilplaats. We krijgen koffie en koek. Om 6 uur keren we terug en voor het rusten krijgen we een lekker bord soep. Om half 7 gaan we slapen.

W. 6 Maart

Vanmorgen zijn we pas om half 7 gaan slapen en om 12 uur alweer opgestaan. Na het appel om 2 uur hebben we met de 5^de sectie een mars gedaan naar fort Hinderdam.[6] Na het avondeten ben ik nog in barak Hinderdam geweest voor F. Groeneveld. Verder is er geen nieuws vandaag, al waren er wel lichtkogels boven Muiden. Om 10 uur was het tijd om te slapen en dus tot morgenvroeg.

D. 7 Maart

Na het appel begint men deze dag met aardappels jassen, terwijl de rest gaat voetballen. In de middag ga ik naar de dienst in het fort van de veldprediker Ds. Hovier.[7] Om 7 uur ga ik naar Weesp, naar het militair tehuis, voor een radioprogramma.[8] Ik spreek voor het eerst in de microfoon ende damesin het Frysk voor de bezoekers in het tehuis.[9] Om half 12 ben ik terug in de barak en ga daarna te ruste. Verder is er deze dag geen nieuws van betekenis.

V. 8 Maart

Vanmorgen na het appel, treden wij aan voor een grote oefening in het Spanderswoud bij Bussum. Om 12 uur rusten we in het Franse theehuis in het Spanderswoud en tegen half 4 keren wij allen, nog zeer opgewekt, terug in de barak. In de avond blijf ik in de barak en lees ik mijn post en kranten. Om half 11 is het tijd voor de strooizak en is deze mooie lentedag voorbij. Het weer was zeer mooi.

Z. 9 Maart

Het is zaterdag en na het appel rukt de compie uit voor oefening in Ankeveen.[10] Ik blijf thuis om aardappels te jassen, omreden ik om 2 uur op wacht moet aan de grote weg. Op wacht is er niets bijzonders te melden en het weer is wat regenachtig. ’s Nachts om 1 uur sta ik op post, maar er is niets te melden. Deze dag is zonder enig nieuws aan ons voorbij gegaan.

Z. 10 Maart

Wij posten tot 2 uur ’s middags. De zondagmorgen verloopt rustig en zonder nieuws. Na twee uur ga ik naar de barak en ik knap mij wat op voor de kerkdienst in Weesp, waar ik naartoe ga. Ds. Gall preekt over het woord ‘‘Het is volbracht’’.[11] Het is een mooie dienst en na de dienst ga ik naar het tehuis, waar ik naar huis schrijf. Om 11 uur ben ik terug in de barak en meer valt er deze zondag niet te melden.

M. 11 Maart

Maandag begint, na het appel, met voetballen en het bezetten van de stellingen. Ik ben vandaag kamerwacht en na het middageten gaan we de barak schrobben en de tafels schoonmaken. Na de maaltijd van grauwe erwten met spek blijf ik tot de avond in de barak. Verder is er deze dag geen nieuws en is deze dag zeer rustig aan ons voorbijgegaan. Om half 11 gaat deze onder de wol.

D. 12 Maart

Dinsdag is de dag van de schoonmaak, in het Sportfondsenbad in Amsterdam. Ik ben kamerwacht en ga zodoende niet mee. Mijn kamer houd ik vandaag schoon en vanavond om 7 uur rukken de jongens uit voor een avondoefening. Ik ben ook vrij van deze dienst, aangezien de kamerwacht de kamer niet onbeheerd mag achterlaten. Verder is er geen nieuws en om 11 uur ga ik maar proberen te slapen.

W. 13 Maart

Woensdagmorgen na 9 uur gaan we aardappels jassen. Nadien houden we onze wapens schoon. Het ANP maakt een melding van een wapenstilstand tussen Rusland en Finland.[12] ’s Middags bestaat de dienst uit het innemen van munitie en een gymnastiekoefening. Om 7 uur ‘s avonds ga ik met Lanting naar boer Vendrig tot 10 uur. Nadien is er geen nieuws van betekenis en om 11 uur is het rust.

D. 14 Maart

Om 8 uur na het morgenappel begint de dag met aardappels jassen, omreden het slechte weer. Buiten is er een geweldige sneeuwjacht met storm. Verder doen we gymoefeningen en na de middag is er theorie van de C.C. over de nachtoefening.[13] Om 6 uur ‘s avonds bezoek ik W. Pelsma in het hospitaal en ik ga vervolgens naar het militair tehuis voor een film van Sluis Ochtendvoer. Ik ben om half 11 terug in de barak en om half 12 is de zaak rustig.

V. 15 Maart

Om 6 uur ben ik opgestaan en na het appel rukken we uit voor een bataljonsoefening naar Ankeveen en via Nederhorst den Berg. In de rust heb ik contact ik met Ds. Stegenga van de Nederlands Hervormde kerk. Het is een prachtig kerkje, gelegen op een terp. Na het eten gaan we om 7 uur naar het fort voor een filmvoorstelling over Afrika. Het is een mooie film en om half 11 zijn we terug. Ik ga even op de strozak, want om 1 uur vannacht heb ik samen met korp. Luijtens en Cupido nachtdienst voor de lichtkogels.[14] Verder is er geen nieuws.

Z. 16 Maart

Vannacht heb ik dienst gehad tot 6 uur en we zijn via Ankeveen en ’s-Graveland naar Hilversum geweest. We reden van 2 tot 3 in Hilversum. Het was een mooie nacht met overigens geen nieuws en om 6 uur gingen we slapen. ’s Middags wordt er nog geschrobd. Daarna ga ik om half 4 naar Utrecht, waar ik na 12 jaar een van mijn beste vrienden ontmoet, Gerrit de Vos. We hebben samen een prachtavond in U gehad met veel nieuws om uit te wisselen. Om half 11 vertrek ik naar Weesp, waar ik om 12 uur in de barak terugkeer.[15]

Z. 17 Maart

Zondagmorgen ben ik om 6 uur opgestaan. Na het appel gaan we naar de kerkdienst in Nederhorst den Berg, waar Ds. H.P. Stegenga preekt. Het is een mooie dienst. Na het middagmaal rust ik tot 5 uur, waarna ik naar de dienst in Weesp ga. Om half 8 bezoek ik W. Pelsma in het hospitaal. De avond breng ik door in het militair tehuis in Weesp en om 11 uur keer ik terug naar de barak.

M. 18 Maart

De dag begint, na het appel, met een uur oefening aan de rekstok. Om 9 uur bezetten we tot 12 uur de stellingen. Na het eten, om 2 uur, ga ik me opknappen en om 4 uur vertrek ik met verlof naar Hoorn. Om half 7 ben ik in Hoorn, waar alles goed in orde is, zowel met Ym als met de kinderen. Tegen de avond ben ik gezellig thuis met de jongens. Deze dag is er geen nieuws van betekenis.

D. 19 Maart

Dinsdag is mijn 1^ste  verlofdag. ‘s Morgens ga ik naar drukkerij Postuma aan de Groote Oost en verzend lectuur naar het militaire tehuis in Weesp. ’s Middags ga ik de stad in en breng een bezoek aan Van Putten aan het Keern. Thuis heb ik vandaag de achtertuin helemaal in orde gemaakt en het hekwerk gesloopt. Verder blijf ik thuis en verloopt deze dag rustig zonder bijzonder nieuws.

W. 20 Maart

Vandaag is mijn 2^e verlofdag. Om 11 uur breng ik een bezoek aan onze predikant Ds. Snoepen mej. Hobbelman, die nog steeds ziek is.[16] In de middag blijf ik thuis, evenals des avonds. Om 10 uur verlaat ik weer de Pieter Florisstraat 4 en om 1 uur ’s nachts ben ik weer gezond en wel terug in de barak. De late aankomst was te wijten aan het missen van de aansluiting in A’dam.[17] Verder geen nieuws van betekenis.

D. 21 Maart

De donderdag begint in het eerste uur met het schillen van aardappels. Om half 10 doen we een oefening rondom Weesp met het bataljon. We zijn om 1 uur weer terug. In de middag ga ik naar de kerkdienst in het fort, geleid door Ds. Hooijer. Om 7 uur ’s avonds ga ik naar het tehuis in Weesp voor een lezing van Prof. Dr. Barrick.[18] Het is een zeer mooie lezing. Om 11 uur ben ik terug in de barak en om kwart over 11 is de rust weer ingegaan.

V. 22 Maart

Vandaag is het Goede Vrijdag en we beginnen de dag met onze correspondentie, omdat het Zondagdienst is. Tot het middageten blijf ik in de barak. Op het menu staat vandaag snoekbaars. Na het eten maak ik een fietstocht naar Hilversum, Bussum en Naarden. Om 7 uur ga ik naar de kerk in Weesp. Om half 9 ga ik naar ons tehuis, waar een lezing wordt gehouden met lichtbeelden door den heer Boekhuis. Om 11 uur kom ik terug in de barak en is deze Goede Vrijdag rustig aan ons voorbijgegaan.

Z. 23 Maart

Zaterdag, na het appel, beginnen we met aardappels jassen. Daarna kloppen we de dekens en strozakken buiten de barak uit. In de middag schrobben we de vloeren in de barak en na de dienst blijf ik nog in de barak. Ik ontvang bericht van thuis, want Ym is vandaag met de kinderen naar vader in Oudega. Verder geen nieuws deze dag. Het is mooi zacht weer. Om 11 uur gaan we onder de wol. Het is een rustige vooravond voor Pasen.

Z. 24 Maart

Zondagmorgen om half 8 ga ik met Jo en Donker naar Weesp voor de Paaswijding in het tehuis. Het is een prachtig wijdingsgebed, geleid door ds. Gall. De bezoekers krijgen allemaal een Nieuw Testament, uitgereikt door burgemeester Bins van Weesperkarspel. Om 10 uur is er een dienst met als voorganger ds. Kooi uit A’dam, een bijzonder goede predikant. Het is een mooie dienst. Om 2 uur ga ik op wacht voor Van Dugteren aan de grote weg. Er is verder niets bijzonders te melden. Een rustige en mooie Paasdag gaat aan ons voorbij.

M. 25 Maart

Op 2^e Paasdag heb ik tot 2 uur ’s morgens aan de grote weg op wacht gestaan. Ondertussen ben ik om 10 uur naar de kerk in Weesp gegaan, waar ds. Hoekstra uit Hilversum preekt. Om 7 uur ’s avonds ga ik naar het tehuis, waar ik tot 10 uur blijf. Om 11 uur keer ik terug naar de barak. Deze 2^e Paasdag is rustig en met schoon lenteweer aan ons voorbijgegaan. Verder is er vandaag geen nieuws van betekenis.

D. 26 Maart

Dinsdagmorgen, na het appel, begint de dienst met het vertrek naar het Sportfondsenbad in Amsterdam. Ik blijf thuis, want om 2 uur moet ik op wacht aan de grote weg. In de voormiddag heb ik geen dienst, en om 2 uur betrek ik de wacht, alvorens ik het wachthok heb schoongemaakt. Op wacht gebeurt er deze dag niets bijzonders en we posten onze wacht zonder nieuws. Het is mooi weer tot 8 uur ’s avonds, want dan begint het veel te regenen en te stormen.

W. 27 Maart

Tot 2 uur sta ik op wacht en ook deze dag geen nieuws. Na de middag ben ik wegens de wacht vrij van de dienst. De andere jongens hebben oefening aan de rekstok. Om 6 uur ga ik met Galema naar ons tehuis in Weesp, waar we gezellig blijven tot 10 uur. Ik ontvang post van Ym uit Oudega. Verder is er geen nieuws en het is koud weer met hagelbuien.

D. 28 Maart

Deze dag wordt benut met een schietoefening in Weesp. We vertrekken om 8 uur en we zijn om half 3 weer terug in de barak. Na het avondeten van zuurkool met worst vertrek ik om 7 uur naar Weesp, naar ons militaire tehuis, waar een lezing wordt gehouden over kunst door dpl. Koperberg.[19] Om 10 uur keer ik terug in de barak. Het is erg koud weer met geweldige hagelbuien. Verder is er deze dag niets van belang te melden en om half 11 is het rust.

V. 29 Maart

Vandaag is er een grote oefening van het bataljon langs Fort Uitermeer, Naarden, Bussum en via Bantam terug. Het is een zware mars van 25 km., maar ik ben fit en heb weinig last van mijn voeten. Om half 3 zijn we terug. ’s Avonds om 7 uur gaan we naar het fort voor een toneelavond, een blijspel in drie bedrijven, geleid door Luikie. Het is een prachtavond georganiseerd door O. en O., gespeeld door het Nat. Toneel.[20] Om 11 uur keren we terug naar de barak en gaan we onder de wol.

Z. 30 Maart

Zaterdagmorgen, na het appel, is mijn werk in de keuken en aardappels jassen. Om half 12 is de uitbetaling van de soldij en om 2 uur ’s middags vertrek ik met verlof naar Oudega. Om half 8 ’s avonds kom ik in Oudega aan bij Ym, de kinderen, vader, broers en zuster. In Oudega is alles best in orde. Jan is bij Tiete in Wijckel. ’s Avonds zitten we thuis op de Lyspôlle.[21] Het is erg gezellig thuis in het altijd gezellige onderhuis.

Z. 31 Maart

Zondagmorgen ga ik naar de kerk in Oudega voor ds. Aalders. ’s Middags gaat Ym met de anderen naar de kerk, waar Niene en Dirk door ds. Aalders worden aangenomen en bevestigd.[22] We ontvangen veel bezoek aan huis. ’s Middags gaan we wandelen en we ontmoeten veel goede bekenden van vroeger. ’s Avonds blijf ik thuis en breng ik de zondag door bij vader. Het was een mooie Zondag, zo thuis in Friesland.

[1] In 1940 bestond een bataljon ongeveer uit 750 man.

[2] Overste is de rang van Luitenant-Kolonel.

[3] Militaire tehuizen ontstonden vanuit katholieke en protestantse bewegingen om een alternatief te bieden voor tijdverdrijf. Deze tehuizen waren bedoeld om een gezellige omgeving te bieden, waar militairen buiten de kazerne toch samen konden komen.

[4] Er bestaat veel mysterie rondom de lichtkogels die werden afgeschoten voorafgaand aan de Duitse invasie van Nederland. In februari en maart rapporteerden meerdere kranten dat op diverse plekken in Nederland lichtkogels waren waargenomen. Deze werden al snel in verband gebracht met spionage of sabotage. De naoorlogse historicus Loe de Jong verklaarde in zijn boek Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog 1939-1945, deel 2, dat een deel van deze lichtkogels verklaard kon worden, bijvoorbeeld als kwajongensstreken of door auto’s die op hellingen reden met hun licht aan. Desondanks kon hij een ander deel helemaal niet verklaren. De ‘lichtkogel-affaire’ hield het hele land in februari en maart in zijn greep en veroorzaakte veel paniek onder zowel burgers als militairen.

[5] De PWN staat voor Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland. Dit is een drinkwaterbedrijf dat gevestigd is in Noord-Holland, waar Sikke werkte.

[6] In 1940 bestond een sectie uit ongeveer 30-34 mannen.

[7] Ds. staat voor dominee.

[8] Helaas is er niets te vinden over het radioprogramma, waaraan Sikke die dag meedeed.

[9] Frysk is Fries voor Fries.

[10] Compie staat voor compagnie

[11] Het is volbracht” is een bekende Bijbelse uitspraak. Volgens het Evangelie van Johannes waren dit de laatste woorden die Jezus aan het kruis sprak (Johannes 19:30).

[12] ANP staat voor Algemeen Nederlands Persbureau.

[13] C.C. staat voor Compagnie Commandant.

[14] Korp staat voor korporaal.

[15] U staat voor Utrecht.

[16] Mej. staat voor mejuffrouw.

[17] A’dam staat voor Amsterdam.

[18] Prof. Dr. staat voor professor doctor.

[19] Dpl. Staat voor dienstplichtig.

[20] O. en O. (Ontwikkeling en Ontspanning) waren comités die cursussen en andere activiteiten organiseerden voor (dienstplichtige) soldaten. // Nat. Toneel staat vermoedelijk voor het Nationaal Toneel. In 1939-1940 was dit een toneelgezelschap onder leiding van Rob Geraerds.

[21] Lyspôlle was een buurt in Oudega (W).

[22] Het zusje van Sikke, Niene, en haar toekomstige man, Dirk, werden waarschijnlijk officieel lid van de kerkelijke gemeente, waarbij ook hun geloofsbelijdenis door ds. Aalders werd bevestigd.

M. 1 April

Maandagmorgen vertrek ik om 9 uur naar Wijckel om Jan op te halen. In Woudsend ontmoet ik H. Draaier en W. ten Wolde, een oud-dienstkameraad.[1] Om 11 uur ben ik in Wijckel bij Jan en Tiete. Alles is hier best in orde en Jan maakt het goed. ’s Middags om 4 uur vertrek ik weer met Jan naar Oudega. In Balk zet ik Jan op de bus. ’s Avonds ben ik weer thuis bij Heit, Fokke, Nien, Ym, en de kinderen.[2] Een mooie lentedag is aan ons voorbijgegaan.

D. 2 April

Dinsdagmorgen zit ik thuis op de Lyspôlle en ga ik even het dorp in om kennissen te bezoeken, zoals J. Kaspersma enz. Om 4 uur ’s middags nemen we weer afscheid van heit, broer en zus. We gaan per auto naar Workum. In Stavoren staat Andries bij de boot. Na een goede overtocht zijn we om half 7 in Hoorn.[3] In de omgeving van de Pieter Florisstraat 4 is alles best in orde. ’s Avonds zit ik thuis bij Ym en de laatste avond is het weer gezellig thuis.

W. 3 April

Deze dag breng ik een bezoek aan enkele kennissen in Hoorn, zoals De Haas, Van Putten en juffrouw Hobbelman. Ook ga ik langs het kantoor van de PWN, alles verkeert in de beste welstand.[4] Om 6 uur ’s avonds vertrek ik weer richting Weesp en om half 9 keer ik terug in de barak. Alles is nog bij het oude en in de barak gaat het leven gewoon zijn gang. Om half 11 zoek ik de strozak op en is mijn paasverlof ten einde.

D. 4 April

Donderdagmorgen, na het appel, moeten we aardappelen jassen tot kwart over 9. Daarna moeten we tot 12 uur de stellingen bezetten. ’s Middags om 2 uur ga ik naar het Fort voor een dienst van predikant Ds. Hooier.[5] Ik ontvang een boekje over Jezus van Nazareth. Om 6 uur ’s avonds ga ik op wacht bij de barak. Op wacht is er niets bijzonders te melden. Ik schrijf een brief aan Gerrit de Vos. Van 8 tot 10 uur en van 2 tot 4 uur heb ik de wacht.

V. 5 April

Tot 11 uur ’s morgens rust ik, vanwege de nachtwacht. Na het eten, om 2 uur, gaan we materiaal rijden van de stellingen achter het fort naar Weesp. Deze dag is er niet veel bijzonders te melden. Om 7 uur ga ik even naar Weesp en bezoek ons tehuis.[6] Verder breng ik de avond door in de barak, tot half 11, waarna we ons klaarmaken voor de rust. Het is koud buiten en de lente lijkt nog ver weg. Verder heb ik deze dag geen dienst.

Z. 6 April

Zaterdag om 8 uur rukt de compie uit voor een bataljonsoefening.[7] Ik heb dienst met Kooker om materiaal te verplaatsen naar de Van Houten-fabrieken in Weesp. Om 2 uur wordt de soldij uitbetaald en om 4 uur vertrek ik naar Hoorn, waar ik om half 7 aankom. Thuis is alles goed met Ym en de kinderen. Verder geen nieuws deze dag en om half 11 is deze dag voorbij. Het weer was erg koud en gemiddeld.

Z. 7 April

Zondagmorgen gaan Jan en ik naar de kerk. Daarna gaan we naar de laan. Na het eten maken we een wandeling door en om de stad. Het is mooi weer met veel zon. ’s Avonds om 7 uur komt Tjet Beekstra nog even op bezoek. Om 8 uur verlaat ik de Pieter Florisstraat en kom om kwart voor 10 weer aan in Weesp, waar ik weer naar het tehuis ga. Om 11 uur ben ik weer terug in de barak. Alles is goed verlopen, niet gestraft, en door deze dag was het een goede zondag.[8]

M. 8 April

Maandagmorgen, na het appel, rijden we materiaal naar Weesp. In de middag bezetten we de stellingen. Om 7 uur ga ik naar Weesp, naar het militair tehuis, voor een filmavond: SOS voor het dier, een mooie film in dienst van de dierenbescherming. Om half 11 lig ik op de strozak en is deze dag weer aan ons voorbij.

D. 9 April

Van 8 tot 9 uur gaan we aardappels jassen. Daarna gaan we naar het Sportfondsenbad in A’dam.[9] Ons komt ter ore dat Duitse troepen Denemarken hebben bezet en als gevolg gaat Nederland hierdoor de verloven intrekken. Dit wordt om 5 uur door de radio bevestigd. We mogen de barak niet uit en moeten alles inpakken voor het geval we plotseling verplaatst worden. De stemming is goed, alhoewel men gedenkt vanwege de toestand. Het is tot laat in de nacht rumoerig in de barak.

W. 10 April

Deze dag mogen we de barak niet uit. Iedereen wacht op het bericht dat we moeten vertrekken. Vanmiddag inspectie gehad van de majoor en de overste.[10] We hangen wat in de barak, in onzekerheid over wat er zal gebeuren. De stemming is goed. Alles staat gereed: keukenwagens, enzovoort. We krijgen via de nieuwsberichten niet veel nieuws over ons land. Tegen de avond blijven we in de barak en wachten op nadere orders. Ik ben naar Weesp geweest, naar het tehuis, om afscheid te nemen.

D. 11 April

Deze dag begint met aardappels jassen tot 9 uur, gevolgd door een inspectie door majoor Smits. Daarna maken we een mars rond Weesp en keren om 12 uur terug. In de middag wordt er geen dienst gedaan. Om 7 uur gaan we nog even naar het tehuis in Weesp. We nemen weer afscheid van de Weesper vrienden, want misschien moeten we vannacht weg. Om 10 uur zijn we terug in de barak en om half 11 liggen we onder de wol, in afwachting van wat er zal gebeuren. Verder zijn er deze dag geen bijzonderheden.

V. 12 April

Na het appel zijn we tot kwart over 8 aardappelen aan het jassen, waarna we wederom inspectie krijgen van majoor Smits. In de middag is er, wegens het slechte weer, geen dienst. ’s Avonds gaan we naar het fort voor een ontspanningsavond van het eerste Nederlandse Militaire cabaretgezelschap. Een avond vol humor en geestige momenten, met prachtartiesten, leuke liedjes en mooie muziek. Om half 11 zijn we terug in de barak en na een half uur is het tijd om te slapen. De laatste berichten zijn dat we niet worden overgeplaatst.

Z. 13 April

Zaterdag beginnen we, na het appel, voor de zoveelste maal met een inspectie door majoor Smits. Om 10 uur maken we een korte mars naar Hinderdam. Na het eten van snert, om half 2, is de uitbetaling van de soldij. Daarna schrobben we de barak. Om 7 uur ga ik naar het militair tehuis in Weesp. Om 10 uur ga ik te bed, maar om 4 uur ’s nachts komen er berichten binnen dat vliegtuigen worden verwacht. Rond 5 uur worden deze vliegtuigen waargenomen.[11] Vannacht zijn er nieuwe wachten uitgezet. Verder blijft alles rustig.

Z. 14 April

Zondagmorgen is alles rustig bij het appel. Om 9 uur ga ik naar de kerk. Deze dag wordt als werkdag de beschouwd. Om 2 uur ’s middags betrek ik de wacht aan de grote weg. Op wacht is er geen nieuws voorgevallen. Donker en ik posten als dubbelpost.[12] ’s Nachts is er controle van de officier van piket.[13] Het is koud en het weer is zeer slecht. Verder is er niets bijzonders te melden en ook per radio is er geen onrustbarend nieuws.

M. 15 April

Tot 2 uur vanmiddag hebben we de wacht betrokken aan de grote weg. Er was geen nieuws van betekenis. Vanmorgen vroeg was het slecht weer. Vanmiddag zijn we vrij van dienst en om 6 uur ga ik met Galema naar Weesp om op bezoek te gaan bij Vermaere aan de Singel 21. We hebben een gezellige avond gehad en we zijn om half 11 weer terug in de barak. Deze dag is rustig vanuit militair oogpunt. Het is nog steeds erg koud en van voorjaar is nog geen sprake. Ik heb goed bericht ontvangen uit Hoorn. Om 11 uur ga ik onder de wol.

D. 16 April

We beginnen de dag met aardappels jassen. Om 9 uur is er inspectie door majoor Smits. Ik maak samen met Lanting en Donkers onze lichte mitrailleur schoon, daardoor zijn wij vrij van de geplande mars.[14] In de middag geeft de dokter theorie over verwondingen in oorlog. Om 3 uur ontvangt eenieder zijn werkkleding terug, omreden de overplaatsing niet doorgaat. Ik ontvang bericht van huis dat Sieppie licht ongesteld is.[15] Verder geen nieuws. Om 7 uur ga ik nog even naar Weesp.

W. 17 April

Met deze dag begint de dienst met aardappels schillen tot half 9, gevolgd door een inspectie van majoor Smits. Om half 10 houden we een mars tot Ankeveen. Om 12 uur drinken we koffie, en om half 2 krijgen we theorie van de gasofficier over gas en de gevolgen ervan in oorlogstijd.  Hierna volgt de theorie van luitenant Van Bommel over het gedrag in het algemeen. Om 7 uur gaan we naar het fort voor een filmvoorstelling. Om 10 uur keren we terug naar de barak en om half 11 liggen we onder de wol. Het weer was vandaag, vooral vanavond, zeer mooi.

D. 18 April

Donderdag van half 8 tot half 9 aardappels jassen, en van 10 tot 12 het bezetten van de stellingen. Na het middagappel krijgen we theorie van de C.C., Kapitein Koks.[16] Om 2 uur betrek ik de wacht bij de Vechtbrug. Doch om 5 uur moet ik weer inrukken, omdat de helft van de wacht vervalt. Om 7 uur ga ik even naar het tehuis in Weesp, waar ik naar Hoorn, Oudega en Wijckel schrijf. Verder geen nieuws, behalve dat de bewegingsvrijheid is uitgebreid tot A’dam. Om half 11 ga ik onder de wol.

V. 19 April

Deze dag begint met aardappels jassen van 8 tot 9 uur. Om 10 uur krijgen we een oefening onder leiding van sergeant Blankens. Om 2 uur ’s middags betrek ik de grote wacht bij de Vechtbrug. Op wacht is er geen nieuws, behalve dat het weer ongekend slecht is met storm en kou. Om 7 uur ’s avonds gaat de wind liggen en wordt het goed weer. Ik sta elke 3 uur telkens 1 uur op wacht en ’s nachts is het weer zeer mooi. Het is een kalme nacht met niets te melden.

Z. 20 April

Om half 12 ontvangen we soldij en tot 2 uur sta ik op wacht. Onze compie staat klaar om een voetbalwedstrijd te spelen, toen het bericht kwam om alles klaar te maken voor vertrek naar Terneuzen. Om 6 uur staat het gehele bataljon aangetreden en om half 7 maken we een afmars naar Weesp, totdat er een tegenorder komt: terug naar de barak. Het is een geweldige drukte in de barak en pas om 1 uur ’s nachts is het rust. De overplaatsing schijnt niet door te gaan tot nader order.

Z. 21 April

Om 8 uur is het appel, en om 9 uur gaan Lanting, Heringa en ik op weg naar Hoorn, in de hoop om thuis te komen, wat ons over Amsterdam met de NACO-bus goed is gelukt.[17] Om half 12 zijn we thuis in Hoorn, alles is goed. Ym was net de deur uit. ’s Middags maken we een wandeling met elkaar in het Noorderplantsoen aan zee. Om half 9 ’s avonds vertrekken we weer naar Weesp en we zijn om 11 uur terug in de barak. Alles is goed, geen ophef.[18] Morgen worden we overgeplaatst naar Muiderberg.

M. 22 April

Om 8 uur zijn we begonnen met alles in te inpakken voor de overplaatsing naar Muiderberg. We nemen als 5^e sectie afscheid van de 2^e compie en worden ingedeeld bij de 1^ste compie.[19] Om 4 uur komen we aan in Muiderberg, een mooi dorp met een aardige omgeving vlak bij de zee. We liggen in een grote loods, terwijl de andere compies in barakken in het dorp liggen. We maken alles in orde en gaan om 7 uur over het dorp de omgeving verkennen. Ik stuur even een bericht naar huis en om 10 uur kruip ik in mijn nieuwe omgeving onder de wol.

D. 23 April

De eerste nieuwe dag in onze nieuwe omgeving. Om 8 uur begint de dienst, het in orde maken en reinigen van ons kwartier. De gehele dag gaat heen met deze bezigheid. Alles is nu keurig opgeknapt. Na het eten gaan we de omgeving verkennen en om 8 uur zijn we terug in de loods. Ons kwartier draagt de naam ‘Coehoorn’. Verder is er deze dag geen nieuws. We voelen ons al snel thuis in onze nieuwe omgeving en om 10 uur kruipen we onder de wol.

W. 24 April

Om half 8 is er een oefening onder leiding van Nol en om 9 uur bezetten we onze stellingen. Na het middagappel gaan we naar het sportveld van Muiderberg, waar wordt gevoetbald. Om 7 uur is de eerste ontspanningsavond in ons nieuwe kantonnement met een filmvoorstelling.[20] Het weer was vandaag buitengewoon mooi, warm zelfs. Om 8 uur is er hevig onweer met veel regen tot laat in de avond. Verder deze dag geen nieuws van betekenis en om 11 uur kruip ik weer onder de wol.

D. 25 April

Om 8 uur maakt de compie zich gereed om naar het zwembad in Naarden te gaan. Om 12 uur zijn we terug en om 2 uur betrek ik de eerste wacht in Muiderberg. Er is niets bijzonders te melden op wacht. Ik post op vier plaatsen in het dorp, telkens twee uur. Het is schitterend weer, zelfs warm. Ik ontvang bericht van huis dat Ankie zaterdag opgenomen moet worden in het Ziekenhuis De Villa in Hoorn. Verder geen nieuws deze dag.

V. 26 April

Deze dag heb ik tot 2 uur op wacht gestaan. Het weer is mooi. Om 2 uur word ik afgelost en om half 3 begint een voetbalwedstrijd tussen de 1^ste en 3^de compie. De uitslag is 4-1 in het voordeel van de 3^de compie. Om 6 uur, na het middagappel, ga ik naar Naarden, naar familie Wileke. Verder geen bijzonderheden deze dag. Onze dienst bij de nieuwe compagnie bevalt ons de eerste dagen goed. Het verlof is vandaag weer ingegaan, de eerste ploeg is reeds vertrokken. De regeling is 2 dagen verlof per 3 weken.

Z. 27 April

Zaterdagmorgen om 8 uur beginnen wij met een gymoefening, gevolgd door een mars van 9 tot 11 uur naar de Keverdijk. Daarna is er uitbetaling van de soldij. Om 1 uur krijg ik een telegram van Ym dat Ankie is opgenomen in het ziekenhuis voor het knippen van haar amandelen. Hierdoor vertrek ik om 2 uur naar Hoorn. Thuis is alles goed en Ankie maakt het ook goed. Om 8 uur ben ik even naar het ziekenhuis geweest.

Z. 28 April

Zondagmorgen ben ik om 10 uur naar de kerk gegaan en ben ik even bij de Villa geweest. Ankie maakt het goed. ’s Middags om 3 uur breng ik het eerste bezoek bij Ankie en om 7 uur heb ik haar nogmaals bezocht. De toestand blijft goed, alhoewel de waterpokken nu bij haar beginnen voor te doen. Verder blijf ik in de avond thuis. Met de andere kinderen gaat het goed en Jan is alweer van zijn waterpokken genezen. Verder is er deze dag geen nieuws van betekenis.

M. 29 April

Deze dag breng ik even bezoek aan Van Putten en De Haas in de Weel. Om 10 uur haal ik een bewijs op bij Dr. Engel en de militaire arts.[21] Om 11 uur ben ik bij Ankie in de Villa geweest, ze maakt het goed. ’s Middags om 3 uur brengt Ym nog een bezoek aan haar. Ik vertrek om half 5 weer via Amsterdam naar Muiderberg. Om half 7 ben ik in de loods en om 7 uur kijken we naar de film Marijntje Gijzend’s jeugd, een mooie film. Om 10 uur lig ik op de strozak.

D. 30 April

Verjaardag van H.K.H. Juliana.[22]

Vandaag als middagsport gaan we voetballen. De 1^e compie tegen de 2^e compie (1-2), en de 3^e compie tegen M. compie (1-7).[23] ’s Middags maak ik samen met J. Lanting een fietstocht over Naarden, Huizen, Blaricum, Laren, Hilversum, ‘s-Graveland, Ankeveen, Weesp, Muiden en Muiderberg. Om half 9 waren we weer terug in de barak. Ik ontvang bericht dat Ankie weer thuis is. Verder geen nieuws van betekenis. Het was vandaag prachtig weer. Om half 11 ga ik onder de wol na 60 km te hebben gefietst.

[1] Zowel Sikke als W. ten Wolde dienden met elkaar in Schoorl in Augustus 1939-Oktober 1939.

[2] Nien staat voor Niene (De jongere zus van Sikke) en Heit is vader in het Fries.

[3] Sinds 1886 vaart er een veerdienst tussen Stavoren en Enkhuizen.

[4] De PWN staat voor Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland. Dit is een drinkwaterbedrijf dat gevestigd is in Noord-Holland, waar Sikke werkte.

[5] Ds. staat voor dominee.

[6] Militaire tehuizen ontstonden vanuit katholieke en protestantse bewegingen om een alternatief te bieden voor tijdverdrijf. Deze tehuizen waren bedoeld om een gezellige omgeving te bieden, waar militairen buiten de kazerne toch samen konden komen.

[7] Compie staat voor compagnie (bestond uit ongeveer 160 man) // Een bataljon bestond uit ongeveer 750 man.

[8] Waarschijnlijk is Sikke zonder verlof of toestemming naar Hoorn vertrokken. Maar doordat niemand het opmerkte, werd hij hiervoor niet gestraft.

[9] A’dam staat voor Amsterdam.

[10] Overste is een luitenant-kolonel.

[11] Het was tijdens de mobilisatieperiode niet ongebruikelijk dat vreemde vliegtuigen het Nederlandse luchtruim schonden, aangezien dit regelmatig voorkwam. Vermoedelijk hield deze schending verband met de Slag om Noorwegen, waarbij veel vliegtuigen werden ingezet. In deze periode rapporteerden kranten over Duitse, Britse en Franse toestellen die het Nederlandse luchtruim binnendrongen.

[12] Dubbelpost verwijst naar een post die wordt bemand door twee militairen tegelijk.

[13] Officier van piket is een onderofficier die verantwoordelijk was voor de wacht.

[14] De lichte mitrailleur van het Nederlandse leger in de periode 1939-1940 was de Lewis M.20, de Nederlandse variant van de Lewis Gun.

[15] Waarschijnlijk refereert ‘lichtelijk ongesteld’ in deze context naar lichtelijk ziek.

[16] C.C. staat voor Compagnie Commandant.

[17] NACO staat voor Nederlandsche Auto Car Onderneming. De NACO was een Nederlands openbaarvervoerbedrijf.

[18] Vermoedelijk was Sikke opnieuw zonder verlof naar Hoorn gegaan.

[19] Een sectie bestond uit ongeveer 30-34 militairen.

[20] Kantonnement is een plaats waar troepen gelegerd zijn.

[21] Dr. staat voor doctor.

[22] H.K.H. staat voor Hare Koninklijke Hoogheid.

[23] M. compagnie staat voor Mitrailleur compagnie.

W. 1 Mei

Woensdagmorgen beginnen we met een rensport op het voetbalveld van M.V.V.[1] Van 9 tot 12 uur maken we een mars naar Naarden en terug. ’s Middags, om twee uur, betrek ik samen met de andere jongens de wacht bij hotel Het Rechthuis. Het is heel mooi zomerweer en het is bijkans warm. Op wacht is er niets te melden. De vooravond van Hemelvaartsdag is rustig en geeft een zeer mooie voorjaarsstemming. Ook ’s nachts is het mooi weer.

D. 2 Mei

Hemelvaartsdag.

’s Morgens is het mooi kalm en fraai weer. In het dorp is het iets drukker dan gewoon, met wat strandgasten. Tot 2 uur sta ik op wacht, maar er valt niets te melden. Ik rust tot 4 uur en schrijf vader een brief voor zijn verjaardag. Om 6 uur ga ik naar barak Flevo voor Jo van den Akker. We maken een wandeling langs de zee. Verder zijn er geen bijzonderheden deze dag en om half 10 gaan we onder de wol.

V. 3 Mei

Vrijdagmorgen van 8 tot 9 uur hebben we theorieles over de lichte mitrailleur en van 9 tot 12 uur een mars veiligheidsoefening langs zee naar Muiden.[2] Om 12 uur zijn we terug en na het middageten krijgen we een oefening van de majoor in aanslag en dergelijke. Om 4 uur moeten we onze wapens en kleding schoonmaken. Om half 7 gaan we een filmvoorstelling bijwonen in de kantine van de 2^de compie.[3] De film heet Chinees Goud.[4] Verder is er geen nieuws deze dag. Het weer was buitengewoon mooi. Om 10 uur gaan we onder de wol. Vandaag was vaders verjaardag.

Z. 4 Mei

Deze dag beginnen we van half 8 tot half 9 met lichaamsoefeningen, waarna van 9 tot 11 de stellingen worden bezet. Om half 12 is het tijd voor de soldij. Na het middagappel om half 2 maken we de barak schoon, waarna om 4 uur de dienst is afgelopen. Om 7 uur wandelen Feake en ik wat langs de zee, en we brengen de avond door in de barak tot 10 uur. Om half 11 is het tijd voor de nachtrust.

Z. 5 Mei

De zondag begint om 8 uur met een appel en om 9 uur nogmaals. Om 10 uur ga ik met Feake en Pelsma naar de kerk in Muiderberg, waar voorganger ds. Hoorper, de legerpredikant van kantonnement Weesp, preekt.[5] Na het middagappel ga ik Jo opzoeken en fietsen we naar Naarden, waar we een kerkdienst bijwonen in de Evangelisatie met Ds. Th. Hoen uit Bussum als voorganger.[6] Om half 9 ben ik terug in de barak, waar ik blijf en om half 11 ga ik ter ruste. Het was vandaag mooi zomerweer.

M. 6 Mei

Maandag, na het morgenappel, is het eerste uur gereserveerd voor een sportoefening op het voetbalveld. Ik ben deze morgen aangesteld als kamerwacht. Om 2 uur ’s middags betrek ik met andere jongens de wacht bij hotel Het Rechthuis. Op wacht is er tot de avond niets van betekenis te melden. Het weer is buitengewoon mooi en de natuur ontplooit zich in zeldzame pracht. Verder is er deze dag geen nieuws.

D. 7 Mei

Ik heb vannacht door gepost, maar er viel deze nacht niets te melden. Om 2 uur vanmiddag ben ik van de wacht afgelost. Ik knap me wat op, want om 10 voor 4 ga ik met verlof naar huis. Onderweg naar de bus komt het bericht dat alle verloven zijn ingetrokken.[7] Ik keer terug naar de barak. De stemming is nog goed. Om 7 uur is er een filmvoorstelling. Er komt weinig nieuws van de radio, behalve dat de zeemacht wordt opgeroepen. Om 10 uur ga ik ter ruste.

W. 8 Mei

Om 8 uur begint de dienst met een oefening in het speerwerpen, waarna de compie vertrekt voor een oefening in de voorpostendienst.[8] Na het middagappel is er een oefening en theorie van het gasmasker, gevolgd door onderhoud van het geweer en de uitrusting. Om 5 uur en om half 8 zijn er appels, een maatregel in verband met het intrekken van het verlof. De stemming is goed. Verder is er deze dag niet veel nieuws, ook niet van het A.N.P.[9] Om 10 uur gaat schrijver dezes onder de wol.

D. 9 Mei

Deze dag begint de dienst met een rensport op het veld van de M.V.V. Hierna worden van 9 tot 10 de manschappen verzameld voor theorie in krijgstucht, gegeven door de C.C.[10] Om 10 uur is er bezetting van de stellingen. Na het middagappel staat de dienst in het teken van aanslagoefeningen. Na het eten van aardappels met spinazie is het rust, met een appel om half 8. Nadien maak ik een wandeling door het dorp met Feake en anderen. Om 10 uur rust ik na deze kalme dag.

V. 10 Mei

Om 5 uur ’s morgens worden we opgeschrikt door het bericht van onze C.C. dat er een Duitse aanval op ons land is gedaan. We maken ons terstond klaar en ontvangen munitie en handgranaten. We betrekken onze stellingen achter Barak Coehoorn. Vreemde vliegtuigen vliegen boven ons land. Eén vliegtuig wordt door ons beschoten en vuurt terug.[11] De spanning stijgt, alhoewel eenieder rustig op zijn post blijft in afwachting van verdere orders.

Z. 11 Mei

Om 3 uur ’s morgens wordt de order gegeven om onze eenheid over te plaatsen naar Amsterdam. Alles wordt ingepakt en we vertrekken vanuit Muiderberg, via Muiden, met de bus naar Amstelveen. Om 6 uur worden veel vreemde vliegtuigen waargenomen en de sirenes loeien. Er is een geweldige spanning wanneer we door de gemeente Amstelveen rijden. We gaan langs de Kalfjeslaan naar de Pont bij Ouderkerk aan de Amstel. Hier worden we opgesteld en alles wordt in dekking gebracht in afwachting van de parachutisten.

Z. 12 Mei

Vannacht om 12 uur zijn we aangekomen vanuit Kalfjeslaan naar de Stadswallen in Amsterdam (Noord).[12] We slapen over elkaar op een kamer in een schuitje, in een stal. Posten worden uitgezet en om de 4 uur gaan 4 man op wacht. De stemming is goed, doch gespannen. Slaap overvalt ons niet, maar men is afgemat. Er is hevig geweervuur op de Pruisen en ook het opbrengen van verdachte personen was veel.[13] Deze zondag zal niet snel vergeten worden. We gaan de nacht in.

M. 13 Mei

Evenals andere ochtenden zijn er telkens vliegtuigen die onder vuur komen te liggen van het luchtafweergeschut. Bombardementen vonden alleen plaats aan de Heerengracht op zaterdag 11 mei, waarbij 40 mensen het leven lieten. In de stad is het spannend. De politie en militairen zwoegen, en arresteren veel personen die zich verdacht voordoen. Meer dan dat ik schrijf beleven wij deze dag.[14] We zijn erg vermoeid, maar doen onze plicht. Honderden worden door ons aangehouden.

D. 14 Mei

Om 4 uur worden we opgeschrikt door de alarmering van het direct opstaan alarm. We zijn direct gereed en worden overgeplaatst naar de overkant van het IJ in verband met het maken van stellingen voor het opvangen der vijand.[15] Het is een dag van grote spanning. De bevolking van Amsterdam is uiterst goed voor ons, alles wordt aangeboden, zoals eten, drinken, fruit, enzovoort, enzovoort. Om 2 uur des middags word ik overgeplaatst naar de Willemsluis voor bewaking.

Wapenstilstand.[16]

W. 15 Mei

Zo werd dan gistermiddag het bericht ontvangen dat Nederland zich overgeeft. We worden overgeplaatst naar de Beatrixschool, en overnachtten daar en leveren onze wapens in. Om 2 uur moeten we naar het stadion, vanwaar we overgeplaatst worden naar de school aan de Frans Halsstraat 16. Daar worden we beschouwd als krijgsgevangenen.[17] De spanning is iets verminderd, maar door de verliezen in ons leger heerst er nog rouw.[18] Om 8 uur gaan we voor het eerst weer ongekleed naar bed. We zijn doodmoe.

D. 16 Mei

Om 8 uur ben ik opgestaan. De stemming is goed, vooral onder de Amsterdammers die deze dagen geregeld bezoek ontvangen. Van huis weet ik niets, doch ben ik niet ongerust. We mogen de poort niet verlaten en blijven onder de macht van de Duitse legerleiding. Om 5 uur wordt bekendgemaakt dat we tot 10 uur in de stad mogen zijn. Ik ga naar D. Brinckman, Von Zesenstraat 27, 1 hoog, Amsterdam-Oost, en naar de schipper. Om 10 uur passeren Duitse troepen door de stad.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Intocht van Duitse gemotoriseerde troepen, Public Domain, via Open Beelden.

Op 16 mei 1940 was de intocht van de Duitse gemotoriseerde troepen in Amsterdam, zoals ook op deze beelden is te zien.

V. 17 Mei

Vrijdagmorgen staan we op en beginnen met het beoefenen van sport tot 12 uur. Om kwart over 12 ontmoet ik mijn vrouw, die twee dagen naar me heeft gezocht.[19] Met haar en de kinderen is alles goed. Om 6 uur ’s avonds breng ik ze weg over het IJ en om 8 uur vertrekt de bus naar Hoorn. Verder is deze dag rustig voorbijgegaan. Er zijn veel Duitse troepen in de stad. Om 10 uur gaan we te bed in de Frans Halsschool. Deze dag is er geen nieuws van betekenis.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Een tocht door de gevechtszone, Public Domain, via Open Beelden.

Een aantal journalisten maakte, onder leiding van de Duitse militaire autoriteiten, een tocht door de gevechtsterreinen. De beelden laten de schade van de Duitse inval zien, zoals verwoeste gebouwen en bruggen.

Z. 18 Mei

Zaterdagmorgen om 9 uur, evenals op andere dagen, is er streng appel. We maken een wandeling door de stad en rusten uit in het Vondelpark. Na het middagappel om 2 uur doen we gymnastiekoefeningen en voetballen we. Om 6 uur ’s avonds ga ik met J. Schuit mee naar huis in de Spaarndammerbuurt, waar ik hartelijk word ontvangen. Om 10 uur ga ik weer rustig slapen, in afwachting van verdere dingen die ons nog te wachten staan.

Z. 19 Mei

Zondag, de dag der rust. Om 10 uur ga ik voor het eerst naar de kerk, de Oude Kerk, waar voorganger ds. Dijkstra preekt over de tekst “Jezus Christus is gisteren en heden dezelfde, tot in der eeuwigheid”‘.[19] Na het middagappel bezoeken we Artis. Om 6 uur ga ik naar de kerk, Muiderkerk, waar voorganger ds. Donselman preekt met de tekst “Om Jeruzalem staan bergen, alzo staat de Heere rondom zijn volk, van nu aan tot in eeuwigheid.”.[20] Deze twee diensten, na de tijd gesproken maakten een indruk en gaven mij rust. Om 10 uur is het rust en de zondag sluit af.

M. 20 Mei

Om 8 uur begint de dienst met theorie over de krijgstucht. Daarna gaan we naar het Sportfondsenbad in de stad. Na het middagappel gaan we naar het sportveld bij de ijsbaan, gevolgd door een mars door de stad. Na het eten, om half 6, ga ik met R. Hogestop op bezoek bij Sperts. Hij is het hoofd des school aan de Westzaanstraat 3. Om 10 uur gaan we weer in het stro en is deze dag, ondanks de spannende tijd, toch rustig aan ons voorbijgegaan. A.V. Koningsveld brengt de groeten uit Oudega, waar alles best in order is.

D. 21 Mei

Wij staan om 7 uur op, en de dienst begint om 9 uur. We vertrekken om 9 uur met 18 man naar Spaarndam, gelegen tussen Zaandam en Velsen, waar we de wacht betrekken bij kruitschepen. Er wordt door ons een cockpit met mitrailleur opgeëist van een verongelukt Hollands vliegtuig. Verder is er geen nieuws op wacht.[21] Om half 7 zijn we weer in A’dam.[22] Om 8 uur ga ik even met A.V. Koningsveld naar J. van den Akker. Verder geen nieuws en om 10 uur gaan we onder de wol.

W. 22 Mei

Om 9 uur is ons werk een loop door de stad. Om 2 uur gaan we met de gehele compie naar de Artis dierentuin. Om half 6 keren we terug naar de barak. Na het middagmaal om 6 uur gaan we de stad even in, en ik post verschillende kaarten aan bekenden. Over de terugkeer naar huis is nog niets bekend, eenieder verlangd naar huis. De stemming onder ons is goed en het eten is ook tot het heden niet slecht. Verder geen nieuws en om 10 uur is het weer rusten geblazen.

D. 23 Mei

Na het morgenappel beginnen we met de dienst en leveren we een deel van onze uitrusting in, zoals de grijze kleding en de patroontassen.[23] Hierna doen we sport op het ijsclubterrein. In de middag volgt een inventarisatie van al de goederen die nog in ons bezit zijn en welke die vermist zijn. Na het eten van half 6 blijven we in de buurt van de school of wandelen we even de stad in. Verder is er geen nieuws van betekenis. In de stad is alles rustig en valt er niets bijzonders te melden.

V. 24 Mei

Om 9 uur beginnen we de school te ontruimen in verband met de verplaatsing van meubelen naar andere scholen. Hiermede is de gehele dag gemoeid. Om 2 uur hebben we rust, want om 5 uur eten we en daarna vertrekken we per auto met 18 man naar de Hembrug (buitenhuis) voor de wacht tot de avond. Op wacht is er niets te melden van betekenis. Ander en ik posten van 8 tot 9.

Z. 25 Mei

De nacht is rustig verlopen onder een mooie lichte maan. Enkele vliegtuigen vlogen over ons heen en lieten lichtkogels vallen. Schijnwerpers bekijken de lucht, doch er valt niets te melden. Verder is er overdag tot 6 uur niets te melden. We worden afgelost en om 7 uur zijn we thuis in de school. Volgens geruchten gaan 50 van de militairen naar huis. Deze zaterdag is rustig en kalm verlopen en om 10 uur proberen we te slapen.

Z. 26 Mei

Om 10 uur ben ik naar het Centraal Station gegaan om Ym op te halen. Om 11 uur ontmoetten we elkaar. In Hoorn is alles goed, ook met de kinderen. Vandaag hebben we in Amsterdam gewandeld en de stad bezichtigd. Alles was rustig en kalm. Om 8 uur zijn we weer naar het Centraal Station gegaan en is Ym weer vertrokken. Veel nieuws is er niet meer en deze dag is rustig geweest. Om 10 uur onder de wol in de school.

M. 27 Mei

Om 9 uur begint de dienst met oefeningen op het ijsbaanveld tot 11 uur. Na het middagappel maakt de C.C. bekend dat 15% van de manschappen naar huis gaat, namelijk 22 man, waaronder onze vrienden Pelsma en Tuininga. Om 3 uur vertrekken de afzwaaiers. Na het eten gaan Lanting en ik nog even de stad in. We zijn nog even bij de 2^de compie geweest. Om 10 uur gaan we weer te ruste. Er was deze dag niet veel nieuws.

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Het Nederlandse leger demobiliseert, Public Domain, via Open Beelden.

Na de capitulatie van het Nederlandse leger op 15 mei 1940 begon de demobilisatie. Het leger werd ontbonden, wapens werden ingeleverd en krijgsgevangenen vrijgelaten. Niet-beroepsmilitairen, zoals reserveofficieren en dienstplichtigen, werden al snel met groot verlof gestuurd zodat zij hun beroepen weer konden oppakken. Echter bleven beroepsmilitairen langer in krijgsgevangenschap, omdat zij eerst een verklaring moesten ondertekenen. De demobilisatie van het Nederlandse leger duurde tot 15 juli 1940.

D. 28 Mei

Na het morgenappel worden we naar het Sportfondsenbad gebracht om te baden. Om 12 uur zijn we terug in de school voor het middagappel, waar bekend wordt gemaakt dat tien man met groot verlof gaan, waaronder G.W. van der Beek en Cupido. Van verdere afvoeringen is nog niets bekend. Om 5 uur is het eten, en nadien maken we ons klaar voor de wacht in Velsen. We gaan langs de Hembrug. Op wacht is er niets van betekenis te melden. Er valt veel regen in de avond en er zijn geen vliegtuigen. Het onweert tot in de nacht.

W. 29 Mei

Vanmorgen tot 8 uur gepost en er is niets bijzonders te melden. Het weer is regenachtig. Vandaag heb ik naar Hoorn en Oudega gebeld, alles is goed. Om 6 uur is er nog een luchtalarm boven IJmuiden en Velsen, en de luchtafweer is waar te nemen. Vandaag zijn Lanting, Donker en Draaier vertrokken. Er is gezegd dat ik morgen ga. Verder niets te melden en in de hoop morgen thuis te zijn, gaan we te ruste.

D. 30 Mei

De langverwachte dag breekt aan. Lanting en ik sliepen vannacht alleen in het stro. Om 9 uur ontvang ik mijn pas.[24] Ik neem afscheid van de jongens en om half 12 ben ik thuis, waar alles best in orde is. Vanmiddag heb ik wat spullen opgeknapt en mijn tuintje in orde gemaakt. Verder gaat alles goed, en morgen ga ik naar het bedrijf. Mijn mobilisatietijd zit erop en ik hoop dat het nooit meer nodig zal zijn om mijn uniform te dragen.

V. 31 Mei

Vandaag heb ik kennissen en familie ontmoet, en met vele gesproken. Morgen ga ik weer in dienst bij de PWN.[25] Ik heb veel beleefd in de tijd waarin dit boek is geschreven. Ik hoop van harte dat er nooit en te nimmer meer oorlog over ons komt. God zij dank dat allen die mij dierbaar zijn, gespaard zijn gebleven. Ik sluit op deze dag, vrijdag 31 mei om half 9 ’s avonds, mijn dagboek en dat ik nog lang deze heimwee dankbaar mag gedenken.

[1] M.V.V staat voor Muider Voetbal Vereniging.

[2] De lichte mitrailleur van het Nederlandse leger in de periode 1939-1940 was de Lewis M.20, de Nederlandse variant van de Lewis Gun.

[4] De film Chinees Goud, ook bekend als The General Died at Dawn, is een Amerikaanse avonturenfilm uit 1936.

[3] Compie staat voor compagnie.

[5] Kantonnement is een plaats waar troepen gelegerd zijn.

[6] Ds. staat voor dominee en Th. staat voor Theoloog.

[7] De reden dat de Nederlandse regering alle verloven introk, had te maken met de militaire attaché in Berlijn, Bert Sas (1892–1948). Sas stond in nauw contact met de Duitse officier Hans Oster (1887–1945), die hem herhaaldelijk informatie doorspeelde over een mogelijke Duitse inval. Sas gaf deze informatie door aan de Nederlandse autoriteiten. Op 6 mei meldde hij dat Duitsland op 8 mei een aanval op Nederland zou uitvoeren. Als reactie daarop besloot de Nederlandse regering op 7 mei 1940 vrijwel alle verloven in te trekken. Alleen buitengewoon verlof (bijvoorbeeld wegens ziekte of overlijden van gezinsleden) bleef toegestaan. Om onrust te tegen te gaan benadrukte de regering dat het om een normale voorzorgsmaatregel ging. De verwachte Duitse inval op 8 mei 1940 werd echter uitgesteld, vanwege ongunstige weersomstandigheden. De daadwerkelijke inval was enkele dagen later op 10 mei 1940.

[8] De voorpostendienst is een veiligheidsdienst voor rustende troepen. Militairen op voorpostdienst waarschuwen de rustende troepen bij een potentiële aanval en kunnen, indien nodig, de vijand tijdelijk tegenhouden.

[9] A.N.P. staat voor Algemeen Nederlands Persbureau.

[10] Krijgstucht zijn de interne gedragsregels die binnen de krijgsmacht gelden // C.C. staat voor Compagnie Commandant.

[11] De Duitse vliegtuigen die over Muiderberg vlogen, hadden vermoedelijk Schiphol als doelwit. Schiphol had immers een strategische ligging vanuit militair oogpunt en werd daarom al op 10 mei 1940 gebombardeerd. Het is echter ook mogelijk dat enkele strategische posities in Muiderberg zelf werden aangevallen door de Duitse luchtmacht. Immers stond Muiderberg namelijk vol met bunkers, aangezien het onderdeel was van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

[12] Sikke bevond zich noordelijker dan op de dag ervoor, maar niet in Amsterdam-Noord.

[13] Het is niet helemaal duidelijk of Sikke in zijn dagboek daadwerkelijk naar ‘Pruisen’ verwees, aangezien dit deel moeilijk leesbaar is. Desondanks gebruikten mensen uit Limburg en Twente een variant van het woord ‘Pruus(j)’ om naar Duitsers te verwijzen. Wellicht heeft Sikke dit als inspiratie genomen voor zijn bewoording.

[14] In Amsterdam was veel paniek. Zo heerste er in de hoofdstad een ‘parachutistenkoorts’. Hierbij dachten veel Amsterdammers Duitse parachutisten te hebben gezien, terwijl die er in werkelijkheid niet waren. Ook waren mensen bang voor de zogenoemde vijfde colonne. Deze groep bestond uit NSB’ers, nazi-sympathisanten en in Nederland woonachtige Duitsers. Men vreesde dat de vijfde colonne sabotageacties zou plegen om de opmars van het Duitse leger te bevorderen. Er deed zelfs een verhaal de ronde dat deze groep vergiftigde chocolade zou uitdelen.

Het Nederlandse leger, de politie, de Luchtbeschermingsdienst en de Vrijwillige Burgerwacht controleerden iedereen en elkaar, wat in sommige gevallen tot gevaarlijke situaties leidde. Tot slot vonden er tijdens de meidagen zelfmoordpogingen plaats, waarvan een groot deel in Amsterdam. Veel van deze zelfmoordpogingen werden gedaan door Joden die bang waren om te leven onder een naziregime. In Amsterdam zouden ongeveer 400 mensen een einde aan hun leven hebben gemaakt tijdens de Duitse inval.

[15] Er kwamen signalen binnen onder de militairen en burgers dat de Afsluitdijk geforceerd was en dat Duitse troepen, via bootjes over de Zuiderzee (tegenwoordig IJsselmeer), in Noord-Holland aankwamen. Deze berichten waren niet verifieerbaar, maar geven wel een mogelijke verklaring, waarom Sikke werd gestationeerd in Noord-Amsterdam.

[16] Na het bombardement op Rotterdam en het Duitse dreigement om meerdere steden te bombarderen, gaf Nederland zich op 14 mei 1940 over. Er volgde direct een wapenstilstand. De formele capitulatie, waarin alle voorwaarden schriftelijk waren vastgelegd, werd op 15 mei 1940 ondertekend. Dit markeerde het einde van de Slag om Nederland. Zeeland viel echter buiten de capitulatie, waardoor Nederlandse eenheden daar doorvochten tot en met 17 mei 1940.

[17] De capitulatie van Nederland markeerde het begin van de demobilisatie van het leger. In de periode van augustus 1939 tot en met mei 1940 was sprake van mobilisatie en de Duitse inval (de Meidagen). Na de Nederlandse overgave begon de demobilisatie van het Nederlandse leger, waarbij soldaten terugkeerden naar het civiele leven. Deze demobilisatie zou voor het gehele leger duren tot en met juli 1940.

[18] De Duitse inval zou circa 2.000 Nederlandse militairen het leven kosten. Ook raakten ongeveer 6.000 Nederlandse militairen gewond tijdens de Duitse inval.

[19] Een dag later verscheen in kranten, zoals het Algemeen Dagblad en de Volkskrant, waar de legeronderdelen zich in het land bevonden. Deze informatie was uiteraard bruikbaar voor de familie van soldaten, zodat ze wisten waar de soldaten zich bevonden. Ook het regiment van Sikke werd in deze kranten genoemd.

[19] Dit onderdeel komt voor in het nieuwe testament bij Hebreeën 13:8.

[20] Dit onderdeel komt voor in het oude testament bij Psalmen 125:2.

[21] Het is onbekend waarom Sikke, terwijl hij krijgsgevangene was, nog militaire taken uitvoerde.

[22] A’dam staat voor Amsterdam.

[23] Patroontassen waren tassen, waar munitie in werd bewaard.

[24] Waarschijnlijk kreeg Sikke zijn verlofpas, waardoor hij met groot verlof naar huis kon.

[25] De PWN staat voor Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland. Dit is een drinkwaterbedrijf dat gevestigd is in Noord-Holland, waar Sikke werkte.

Indien u wilt verwijzen naar versie I dan graag als volgt: Soldaat Sikke Hiemstra, ”Dagboek: Versie I”, https://soldaatsikkehiemstra.com/dagboek/versie-i/.

Dit onderdeel verwijst naar externe bronnen voor deze webpagina.

• Algemeen Dagblad, ‘Mededeling over legeronderdelen’, 18 mei 1940, 3, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000088084:mpeg21:p003 (17 mei 2025).
• Bert Booden, ‘Geldelozeweg-Keern’, https://www.watertorens.eu/torens/Hoorn/index.html (11 September 2024).
• Bianca Stigter, ‘Atlas van het bezette Amsterdam (1940-1945)’, (versie 29 maart 2024) https://historiek.net/atlas-van-het-bezette-amsterdam-1940-1945/127560/ (13 mei 2025).
• Centraal Bureau voor de Statistiek, ‘Prijzen toen en nu,’ (versie 21 Maart 2013) https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/leren-met-het-cbs/gereedschappen/prijzen-toen-en-nu (9 September 2024).
• D. Hans, ‘Britsche Verkenningsvluchten’, Het Ochtendblad, 14 April 1940, 1, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB27:048366024:mpeg21:p00001 (13 April 2025).
• Delpher, ‘Venlo-Incident’, https://www.delpher.nl/thema/geschiedenis/venlo-incident#:~:text=De%20Telegraaf%2C%2013%20november%201939&text=Wat%20De%20Geer%20zich%20dan,inval%20in%20Nederland%20te%20rechtvaardigen (13 November 2024).
• De Slag om de Grebbeberg en de Betuwestelling in mei 1940, ‘Geijkte misvatingen en mythes’, https://www.grebbeberg.nl/index.php?page=geijkte-misvattingen-en-mythes (21 Februari 2025).
• De Slag om de Grebbeberg en de Betuwestelling in mei 1940, ‘Geweer en Karabijn M.95’, https://www.grebbeberg.nl/index.php?page=geweer-en-karabijn-m-95 (9 September 2024).
• De Slag om de Grebbeberg en de Betuwestelling in mei 1940, ‘Lichte mitrailleur Lewis M.20’, https://www.grebbeberg.nl/index.php?page=lichte-mitrailleur-lewis-m-20 (27 September 2024).
• De Slag om de Grebbeberg en de Betuwestelling in mei 1940, ‘Vuistvuurwapens’, https://www.grebbeberg.nl/index.php?page=vuistvuurwapens (16 December 2024).
• De strijd om Westervoort, ‘Infanterie’, https://www.westervoort1940.nl/nl_troepen_infanterie.html (29 Augustus 2024).
• De strijd om Westervoort, ‘Infanterie Depotbataljons’, https://www.westervoort1940.nl/infanterie_depot_bataljons.html#opkomstdata (29 Augustus 2024).
• De Telegraaf, ‘Lichtkogels gezien in Brabant. Bij Goirle afgeschoten?’, 22 Februari 1940, 8, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110578612:mpeg21:p008 (21 Februari 2025).
• De Telegraaf, ‘Nieuwe raid op vliegveld van Stavanger’, 14 April 1940, 1, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110578196:mpeg21:p001 (13 April 2025).
• De Volkskrant, ‘Granaat van luchtafweergeschut ingeslagen’, 28 Februari 1940, 2, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010845225:mpeg21:p002 (28 Februari 2025).
• Ds. A.TH. (Anne) van Olst, ‘Het is volbracht’, geloofstoerusting.nl, https://www.geloofstoerusting.nl/videos/het-is-volbracht/ (10 Maart 2025).
• Eindhovensche en Meierijsche courant, ‘Landverraders in onze provincie? Lichtkogels bij Goirle afgeschoten, 23 Februari 1940, 9, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBDDD02:000199760:mpeg21:p009 (21 Februari 2025).
• Eindhovensche en Meierijsche courant, ‘Weer lichtkogels nabij Zeist’, 23 Februari 1940, 5, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBDDD02:000199760:mpeg21:p005 (21 Februari 2025).
• Eric van der most en Johan van Hoppe, ‘1940: verklaring op Erewoord’, https://krijgsgevangen.nl/verklaring-op-erewoord/ (19 augustus 2024).
• Fedor de Vries, ‘Groepsschuilplaats Type P Griftenstein’, Traces of War, https://www.tracesofwar.nl/sights/4984/Groepsschuilplaats-Type-P-Griftenstein.htm (5 Maart 2025).
• Fred Poppen, ‘Bommen op Amsterdam’, Dood in Amsterdam (2022), 1-7.
• Hervormd Brandwijk, ‘Dankzegging en Nabetrachting’, (versie 1 December 2023) https://www.hervormdbrandwijk.nl/heilig-avondmaal/dankzegging-en-nabetrachting/ (23 Januari 2024).
• Historiek, ‘Geallieerd bombardement op Schiphol (1943)’, (versie 8 januari 2025), https://historiek.net/geallieerd-bombardement-op-schiphol-1943/161022/ (10 mei 2025).
• Historisch Muiderberg, ‘Geschiedenis van een brinkdorp ‘aan zee’’, https://historischmuiderberg.nl/brinkdorp-aan-zee/ (10 mei 2025).
• Historische Vereniging Buitenplaats Ypenburg, ‘B04 – Gebouw inwendige dienst en Officier van piket’, https://historischypenburg.nl/b04-gebouw-inwendige-dienst/ (14 April 2025).
• Jephta Dullaart, ‘Fort Coehoorn’, (versie 15 mei 2024), https://onh.nl/verhaal/fort-coehoorn-gedroomd-fort-luidt-einde-van-de-stelling-van-amsterdam-in (23 april 2025).
• L. de Jong, Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog II, Neutraal (Den Haag 1969) 282-284, 447-448, 451-453, 460-461.
• Leestekens van het Landschap, ‘Groepsschuilplaats’, https://www.leestekensvanhetlandschap.nl/groepsschuilplaats (5 Maart 2025).
• Leeuwarder Courant, ‘Nederland en de Oorlog’, 7 mei 1940, 1, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010607960:mpeg21:p001 (7 mei 2025).
• Liza Koppenrade, ‘180 jaar verwennerij: Van Houten’s Cacao en Chocolade’, Oneindig Noord-Holland (Versie 7 Oktober 2015), https://onh.nl/verhaal/180-jaar-verwennerij (6 April 2025).
• Marcus van der Heide, ‘Clinge Doorenbos (1884-1978)- rijmend door het leven’, Contactblad Historische Kring Bussum 16 (2000) 42-67, https://www.historischekringbussum.nl/bussums-historisch-tijdschrift/1020-bht-16-2-pag-42-67.
• Ministerie van Defensie, ‘Verhalen uit de meidagen van 1940’, https://www.defensie.nl/onderwerpen/militaire-geschiedenis/verhalen-uit-de-meidagen-van-1940 (15 Mei 2025).
• Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag, Gevechtsverslagen en -rapporten mei 1940, Toegang 409, inventarisnummer 480022.
• Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag, Gevechtsverslagen en -rapporten mei 1940, Toegang 409, inventarisnummer 489019.
• Nieuwe Haarlemsche courant, ‘Evenwichtige Neutraliteitspolitiek’, 13 April 1940, 2, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNHA03:179205022:mpeg21:p00002 (13 April 2025).
• NOS, ‘Slachtoffers ‘onbekend’ Amsterdams bombardement krijgen een naam’ (versie 1 mei 2017), https://nos.nl/artikel/2170971-slachtoffers-onbekend-amsterdams-bombardement-krijgen-een-naam (13 mei 2025).
• Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant, ‘Geheimzinnige Signalen? Geval Spionage?’, 19 Februari 1940, 6, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSADB01:000016900:mpeg21:p006 (21 Februari 2025).
• Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant, ‘Vreemde vliegtuigen boven ons gebied’, 15 April 1940, 3, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSADB01:000017753:mpeg21:p003 (13 April 2025).
• Sander Steenbakker, ‘De Luchtbeschermingsdienst’, https://oorlogsleven.jimdofree.com/geschiedenis/luchtbeschermingsdienst/ (5 September 2024).
• Stadsarchief Amsterdam, ‘Zelfmoordpoging’, (versie 23 April 2019) https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/stukken/dood/zelfmoordpoging/#:~:text=Vierhonderd%20zelfmoorden,voor%20vervolging%20onder%20het%20naziregime (13 mei 2025).
• Theater Encyclopedie, ‘Het Nationaal Toneel’, https://theaterencyclopedie.nl/wiki/Het_Nationaal_Toneel (29 Maart 2025).
• Volskrant, ‘Mededeeling over legeronderdelen’, 18 mei 1940, 2, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010845288:mpeg21:p002 (17 mei 2025).
• Willem Kruf, ‘Verdwenen muurreclame terug in Bergen op Zoom : P. Sluis ochtendvoeder’, Brabants Historisch Informatie Centrum, (Versie 28 Oktober 2024) https://bhic.nl/ontdekken/verhalen/verdwenen-muurreclame-terug-in-bergen-op-zoom-p-sluis-ochtendvoeder (14 Maart 2025).